Wil de bibliotheek de Aldi zijn?
Een paar dagen geleden was ik in Zwolle, voor Museum De Fundatie. Mooie tentoonstelling gezien, leuke stadswandeling gemaakt, kopje thee gedronken, heel gezellig allemaal. Maar ik vond dat een bezoek aan Zwolle niet compleet was zonder een bezoekje aan filiaal Zwolle-zuid, vrije dag of niet. Ik was erg nieuwsgierig, want het idee om bibliotheken op een aantrekkelijkere manier in te richten juich ik zeer toe, maar de foto’s die ik er tot nu toe van gezien heb riepen een ondefinieerbaar onbehagen in me op. ProBiblio is betrokken bij de landelijke retail-pilot dus er was ook nog eens sprake van beroepsmatige belangstelling.
Ik was die dag op stap met een architect annex projectontwikkelaar en die is gelukkig gemakkelijk te overreden om nog een gebouw te bekijken dus togen wij opgewekt naar Zwolle-Zuid. De bibliotheek was makkelijk te herkennen in het winkelcentrum, alleen al omdat er boekenkasten voor de ramen stonden zodat je tegen de binnenkant van aan aantal boeken aankeek. Herkenbaar maar niet aantrekkelijk. Eenmaal binnen was hij herkenbaar omdat ik de meeste onderdelen kende van de vele foto’s in de vakpers.
Mijn eerste indruk was druk. Druk in de zin van veel indrukken tegelijkertijd, veel verschillende vormen, kleuren en beweging en weinig overzicht. Daarnaast was het ook druk qua mensen. We zijn 20 minuten binnen geweest en ik schat dat er in die tijd zeker 60 mensen in de bibliotheek zijn geweest en dat is veel voor zo’n klein filiaal. Dus wat voor kritiek ik ook heb op de inrichting, het publiek laat zich er niet door afschrikken, integendeel.
Mijn tweede indruk was weer dat gemengde gevoel van “goh wat leuk verzonnen” dat elke keer weer werd overstemd door “is dit alles?”. Meteen bij de ingang (in de sectie beleving) stond een display vol met glimmend nieuwe reisgidsen. Heel aantrekkelijk opgesteld, zeer uitnodigend en vrolijk maar ik vroeg me af hoe snel je daar de ANWBgids voor de Ardeche tussen vindt. Dat is een hele ouderwetse bibliothecarissen-vraag, daar ben ik me van bewust, maar ik stelde hem mezelf toch maar. Veel planken met frontale opstelling en daarop lagen de titels twee- of driedubbel zodat er weinig kans op lege planken is en mensen verrast worden door verse titels. Slim.
Terwijl ik daar zo rondliep werd mijn gevoel van onbehagen alsmaar groter en ik kon er maar geen vinger opleggen waar dat nou aan lag. Later, in de auto vroeg ik aan mijn vriend wat hij er van vond en hij oordeelde genadeloos: “Veel te goedkoop!” oordeelde hij. Ik probeerde nog uit te leggen dat “we” echt wel professionals hadden ingeschakeld bij de inrichting maar hij bleef erbij dat hij vond dat er voor een veel te goedkope uitstraling was gekozen. Volgens hem is dit een concept zoals dat ook voor een Zeeman of een Aldi gebruikt wordt. “Dit is een hele laagwaardige materialisatie, een eenvoudig vloertje en dat samen met die goedkope formica blokken’. Die blokken waren inderdaad nu (twee maanden na de opening) al op sommige plekken beschadigd. Het opvallendst was volgens hem het lichtplan: het licht is overal in de bibliotheek hetzelfde: “het heeft een te hoog verlichtingsniveau, zo doen ze dat bij de Zeeman of de Aldi ook, die willen dat je van buiten ziet dat de spullen goedkoop zijn. De Bijenkorf pakt dat heel anders aan. Ik begrijp het concept maar de uitvoering is te laagwaardig. Dit is een bibliotheek waar je even snel in en uit vliegt en ik heb bij een bibliotheek een ander idee. Dat deden ze in Leidschenveen veel beter.”
Een pittig oordeel, maar ik geloof dat hij wel gelijk heeft. Volgens mij verwoordt hij hiermee mijn gevoel van onbehagen beter dan ik het zelf zou kunnen doen. Interessante poging maar voordat “we” dit landelijk gaan uitrollen moeten we toch nog maar eens kritisch naar het kwaliteitsniveau kijken, wat mij betreft. En ons afvragen wat we als bibliotheek willen zijn. Ik kan me voorstellen dat je soms, of op sommige plekken, best een Aldi wil zijn maar dat die uitstraling niet past bij de bibliotheek als instituut. Dat vind ik tenminste niet.
Wat een boeiend verhaal! Dankjewel. Ik wil daar in Zwolle graag eens gaan kijken, voordat ik nog één woord over retail e.d. zeg. Ik hou overigens best een beetje van Zeeman, maar van Aldi weer helemaal niet…
Toch vind ik het experimenteren wel ok. Er zal vast een goed concept uit voortkomen als bibliothecarissen en marketiers maar naar elkaar luisteren. Vind zelf dat de bibliotheken, zeker die in de middelgrote en grote steden best druk bezocht zijn. Lekker verblijverig. Mensen die er werken, kranten / tijdschriften lezenden met een lekker kopje koffie er bij. Vind dat er wel weer wat leven in zit.
@Conny,
Ik ben erg vóór experimenteren. Maar ik ben zo bang dat dit concept nu kritiekloos en dus ongewijzigd doorgevoerd zal worden. En dat is zonde want dan verliezen we een hoop.
@Schrijver,
Ik heb niks tegen Zeeman en ook niet tegen Aldi, maar ik vind het gevaarlijk om als branche voor één, zo’n nadrukkelijk, concept te kiezen. Want ik kom ook in de Bijenkorf en de Bonneterie en als alle bibliotheken veranderen in een Zeeman heb ik die keuze niet meer. En de onderliggende bedoeling is wel dat bibliotheken (op de lange termijn) allemaal volgens min of meer hetzelfde concept worden ingericht.
En als het nou een AH of een Hema was?
Experimenteren is prima en zelfs noodzakelijk volgens mij, maar laten we dan een paar verschíllende experimenten doen. Dan kun je ook ’s vergelijken. Maar in de bibliotheekwereld lijkt het vaak net of één oplossing opeens de enig mogelijke is en wie daar twijfels over heeft is een ouwe conservatieve zeur… (Sprak de ouwe conservatieve zeur die zich schrijverdezes noemt gefrustreerd.)
Schrijver,
Helemaal mee eens…
Zoals Godfried Bomans (als ik het goed heb) al zei: Je kunt de mensen niet erger beledigen dan door te be-amen wat ze van zichzelf zeggen.
Maar ik kan er tegen hoor!
Oei! Dat bedoelde ik natuurlijk niet, ik bedoelde dat ik het eens was met alles wat er vóór “conservatieve zeur” stond… Maar dat snapte je natuurlijk vast wel.
Een interessante observatie! Dank je wel. Ik vind het concept meer dan boeiend maar dit is voor het eerst dat ik ook een tegengeluid hoor. Altijd goed!
Aldi en Lidl zijn de bom voor velen maar mij zul je er pas zien als het niet meer anders kan. Ik haat die winkels, behalve als het gaat om het snel scoren van een computer dan toch.
Maar het retailconcept is perfect voor hoge omloopsnelheden denk ik en het sluit in ieder geval ook goed aan op de behoefte van velen en het statistiekendenken van veel bibliotheken.
In grotere bibliotheken zou ik zeggen: een verdieping of afdeling op deze wijze. Toen ik vrijdag in de eigen bieb even films keek in de kast was ik de scheve nek al snel beu. Hoewel ik gratis prachttitels kon scoren ben ik naar de videotheek gefiets en betaalde even later 8 euri voor twee dagfilms die frontaal stonden opgesteld.
“Wat is dit nu weer” dacht ik nog, toen ik naar huis fietste?
“Retailconcept”, dacht ik toen ik eenmaal op de bank lag. “retail met voorgeselecteerde en actuele top 50 lijstfilms. Alfabet was me net voor het weekend gewoon even te veel moeite.
En zo is het vaak voor velen vermoed ik…
Edwin,
Heel herkenbaar ja.
Ik heb ook niks tegen het retailconcept als uitgangspunt, maar ik zet alleen een paar vraagtekens bij de uitvoering van dit ene specifieke concept. En de branche kennende ben ik bang dat we nu overal kopietjes van Zwolle-zuid gaan neerzetten, zonder kritisch te kijken naar deze pilot en zonder eventuele verbeterpunten op te pakken. Want hoera, we hebben een nieuw concept en daar willen we allemaal zo snel mogelijk mee aan de slag.
Maar misschien ben ik te pessimistisch..
Don’t judge a book by it’s cover… Wellicht goed om te weten: Zwolle Zuid is gerealiseerd met ongeveer de helft van het budget dat nodig is om het volledige concept neer te zetten. Veel hergebruik van bestaand inventaris: zelfde vloer en plafond met verlichting, bestaande kasten die zijn omgebouwd etc. Kwaliteit kost (veel) geld, geld waar de meeste bibliotheken nu eenmaal niet in zwemmen. Wat betreft kritiekloos kopietjes neerzetten: als er iéts is wat doorlopende doorontwikkeling vraagt, is wel het een retailconcept. Wat vooral betekent: alles zó organiseren en presenteren dat je product zichzelf verkoopt. Of in bibliotheektermen: verhalen voor zichzelf laten spreken. En wie kan daar nu bezwaar tegen hebben?
@Brownie
‘Of in bibliotheektermen: verhalen voor zichzelf laten spreken. En wie kan daar nu bezwaar tegen hebben?’
Ik spreek even voor mijn beurt, want Tenaanval zal zelf vast ook nog reageren. Bovenstaande vraag zal wel retorisch bedoeld zijn, maar ik zou hem zelf toch niet met een overtuigd ‘niemand natuurlijk’ willen beantwoorden. Het lijkt mij juist een van de taken van de bibliotheek om verhalen die níet voor zichzelf spreken onder de mensen te brengen.
@Tenaanval
Excuus dat ik voor mijn beurt sprak, maar ik hád al een dag gewacht…
En: leuk dat het weer sneeuwt, maar hierdoor gaat onderin mijn beeld een balk heel erg flikkeren. Wat zou ik daaraan kunnen doen denk je? Ik kan zo je blog nog wel lezen, maar van reageren krijg ik hoofdpijn. (Het gebeurt vooral als ik in het reactieveld sta.)
@Brownie,
Bedankt voor je toevoeging, ik had al zo’n idee dat het een kwestie van geld zou zijn. Maar zou dat niet ook onderdeel van het concept moeten zijn: áls je het doet moet je goed doen? Ik neem aan dat er in het concept bepaalde kwaliteitseisen geformuleerd zijn (of worden) waar de inrichting aan moet voldoen en daar moet je niet mee marchanderen vind ik. Als je niet genoeg geld hebt om dit concept te betalen moet je óf op zoek naar meer geld óf op zoek naar een ander concept. Nu is er geprobeerd van twee walletjes te eten en dat zie je (blijkbaar..) terug in het eindresultaat.
Overigens vind ik helemaal niet dat hiermee het product zichzelf verkoopt: hiermee verkoopt een gedeelte van de collectie zichzelf. Het product bibliotheek is veel meer dan alleen collectie en zelfs voor een deel van de collectie geldt dat die zichzelf niet kan verkopen want dat dat alleen via een andere bron (catalogus of medewerker) kan.
Maar ik ben blij dat doorlopende doorontwikkeling zo belangrijk is binnen dit concept, zie dit dan maar als een bijdrage aan die doorontwikkeling.
@schrijver,
Zo beter?
De sneeuw kwam vanzelf omdat ik hem vorig jaar ook aan had staan. Heb hem nu speciaal voor jou uitgezet, ik vond het zelf wel gezellig…
Dank voor de voorkeursbehandeling, maar zet a.u.b. die sneeuw meteen weer aan! Het is inderdaad gezellig en het zal vast aan Firefox liggen dat de pc alhier er slecht op reageert. Ik kan je dus altijd nog via Explorer ofzo gaan lezen.
Het idee dat nu iedereen door mijn toedoen van sneeuw verstoken is vind ik heel onplezierig.
Zo zie je maar weer: het is nooit goed of het deugt niet!
Mwah, toch wel rustig zo zonder sneeuw. En ik wacht sowieso nog even tot na de sinterklaas met weer aanzetten. Als de kerstboom staat.
Ja, da’s wel een mooie gedachte… Dan zal ik t.z.t. ’s kijken of een ander browser helpt.
@schrijverdezes: Met ‘verhalen voor zichzelf laten spreken’ bedoelde ik het effect van frontale presentatie. De magazijnopstelling zet ‘verhalen’ opeeneengepakt in een kast en je krijgt alleen zicht op hun ruggetjes. En daar mag je dan als klant langsschuifelen, met je hoofd in een onmogelijke hoek ten opzichte van je romp. Terwijl je met frontale plaatsing het verhaal de kans geeft zijn/haar gezicht te laten zien (precies het tegenovergestelde van de regel waarmee ik mijn vorige stukje mee begon, maar dat terzijde). Uitgevers besteden veel aandacht en geld aan boekcovers, juist vanwege de verleidingskracht daarvan. Perfect voor de grote meerderheid van de bibliotheekbezoekers die niet gericht een bepaalde titel komen zoeken, maar gewoon lekker komt snuffelen (70%).
Wat betreft titels die niet voor zichzelf spreken: met de combinatiemogelijkheden die displaytafels bieden, kun je daar nu juist mee gaan spelen. Ik hoorde een mooi voorbeeld van een bibliotheek die ten tijde van de hoogtijdagen van de Da Vinci Code een Leonardo da Vinci display tafel had gemaakt. Non-fictie die normaal gesproken de bieb niet uit te slaan was, ging nu hand in hand met de Da Vinci Code de deur uit.
@tenaanval: Tuurlijk, met een winkelconcept los je niet álles op. Maar het is wel de bedoeling dat alles met elkaar samenhangt. Als je vindbaarheid en verleiding in de winkel belangrijk vindt, moet hetzelfde gelden voor je catalogus en je website. En het vraagt ook om klantgerichte en pro-actieve medewerkers. Nou, op die vlakken valt er in onze branche ook nog wel wat winst te behalen.
Wat betreft niet marchanderen met kwaliteit, enerzijds begrijp ik je punt, anderzijds raak ik je daar toch kwijt. Want het gaat er toch primair om dat onze collectie beter toegankelijk, meer gebruikt en meer gewaardeerd worden door onze klanten? Dat krijgen ze in Zwolle Zuid voor elkaar, ook al hadden ze niet de centjes voor een mooie nieuwe vloer, plafond etc.
Brownie,
Dat laatste punt klinkt een beetje als: “ja maar het werkt toch?”. En daar heb je op dit moment ook helemaal gelijk in. En als Zwolle-zuid een gewoon filiaal was dat door een willekeurige architect was ingericht zou ik het daar ook bij laten. Maar Zwolle-zuid wordt gepresenteerd (en door de branche gezien) als een voorbeeld, als iets dat men (het liefst letterlijk) moet kopieeren. En dan vind ik dat je nog eens heel goed moet kijken naar de kwaliteit van de inrichting. In een winkel wordt het meubilair vervangen als het beschadigd is of niet goed werkt, in een bibliotheek moet het minstens vijf jaar meegaan. En ik ben er van overtuigd dat al die mensen die nu in grote getale naar Zwolle-zuid komen zullen afhaken als het mooie er af is en dat niet opgevangen wordt door iets anders nieuws of moois.
Juist omdat Zwolle-zuid een voorbeeldfunctie heeft moet je extra kritisch zijn vind ik.
Wat dat betreft heb je gelijk. Ze zijn in Zwolle erg trots op hun nieuwe retailbibliotheek, maar er wordt zelden bijverteld dat het het ideaalplaatje maar tot zo’n 60-70% benadert. Gelukkig hebben we straks (begin volgend jaar) Zoetermeer Rokkeveen, dat gaat aardig richting 90-95%.
Ben heel benieuwd naar Rokkeveen. Maar jammer dat ook daar het concept niet voor 100% ingevuld is. Je zou toch zeggen dat als je begint met iets nieuws dat je dan begint met het ideaalplaatje zodat je weet waarnaar je moet streven. Dan kun je ook heel bewust kiezen om daar van af te wijken.
Maar daar is de praktijk waarschijnlijk te weerbarstig voor.
Interessant en erg herkenbaar verhaal. Natuurlijk moeten we de media zo aantrekkelijk mogelijk presenteren. Maar, zoals je zelf zegt, ‘is dit alles’?
Het grote probleem zit ‘m erin dat er nog altijd wordt gedacht: de belangrijkste taak van de bieb is het uitlenen van boeken. We leven inmiddels in de 21e eeuw. Mensen hebben van Google en Bol.com gehoord en yep, ze maken er in toenemende mate gebruik van.
Dus ontstaat er paniek in de bibliotheek. Wat nu? Hoe krijgen we onze gebruikers terug? En iemand komt met een idee: laten we doen zoals winkels het doen. Laten we strikjes om boeken doen en hopen dat ze dan meer worden uitgeleend. Laten we gaan concurreren met Bol.com en Selexyz.
Een kansloze onderneming als je ’t mij vraagt, want we hebben ’t hier over zeer professionele en rijke bedrijven die allang begrijpen hoe je boeken aan de man moet brengen. We zouden inderdaad verworden tot de Zeeman onder de boekwinkels.
Wat als we het uitlenen van boeken nu eens níet meer zien als de belangrijkste taak van de bieb? Wat als we eens gaan inzetten op iets dat een Bol.com of De Slegte niet kan bieden, maar wij wel? De bibliotheek heeft ontzettend veel inhoudelijke kennis over literatuur, bijvoorbeeld. Als ik bij Bol.com de functie ‘Lezers van dit boek bestelden ook…’ bekijk, dan staan daar totaal irrelevante titels. Maar een bibliothecaris weet nog wél een boek dat aansluit bij die ene roman die ik laatst heb gelezen.
Zet in op je kwaliteiten, ga niet iets doen wat een ander veel beter kan.
@23 dingen etc,
Bedankt voor je reactie. Ik kan het alleen maar met je eens zijn. Over precies dat laatste onderwerp gaat dit blog (meestal dan).