Ja, het is even schrikken om te zien dat Ethan Hawke ook een dagje ouder is geworden. Zeker als je nog steeds het beeld in je hoofd hebt van dat jongetje uit de film Dead Poets Society (daar was hij 18 heb ik net geleerd). Maar iedereen wordt ouder en hij zegt in dit filmpje hele zinnige dingen over kunst. Over dat er momenten zijn in ieders leven waarop kunst troost kan bieden, of hoop. “And that’s when art is not a luxury, it’s actually sustenance. We need it.”
Zijn verhaal gaat niet alleen over kunst, maar over creativiteit en dat ziet hij heel breed. Eigenlijk vindt hij alles waar mensen enthousiast van worden creativiteit. Dat hoeft niet persé tot een kunstwerk te leiden, hij vindt de legercarrière van zijn broer ook een vorm van creativiteit. Hawke doet hier een oproep om meer naar elkaar te luisteren en open voor elkaar te staan. Daarbij zal hebben meegespeeld dat hij deze Ted-Talk hield in juni 2020, midden in Corona tijd, maar het blijft een mooie oproep. Ik merk dat ik de neiging heb om er steeds zinnen uit te citeren, maar dat ga ik niet doen. Kijk zelf maar. Het kost je nog geen 10 minuten. En je wordt er blij van.
“De nieuwe lockdown gaat in per morgenochtend zondag 19 december 5 uur ’s morgens en duurt in principe tot en met vrijdag 14 januari.” zei de minister-president. Even later: “En ook essentiële diensten als tankstations, bibliotheken en apotheken die blijven geopend.” Tien minuten later deed de minister van Volksgezondheid een dringende oproep om toch vooral een afspraak met de GGD te maken en dan het liefst digitaal. “Bent u niet handig met de computer, vraag dan gerust hulp aan kinderen of aan kennissen of aan buren. Ook bij de bibliotheek zijn mensen die u kunnen helpen.”
Heel fijn. Eindelijk erkenning: zie je wel, we zijn essentieel. De minister-president zegt het zelf. We zijn belangrijk, hoera. Ik kan nu cynisch gaan doen en zeggen dat we alleen vanwege het IDO open mogen, omdat we mensen kunnen helpen met het maken van een digitale afspraak en dat komt het kabinet wel mooi uit. Maar dat is te gemakkelijk. Want in de vorige lockdown mochten we ook al onder speciale voorwaarden open voor zwakkere doelgroepen, dus er is echt wel iets veranderd aan de manier waarop er tegen de bibliotheken aangekeken wordt. Er komt steeds meer waardering voor onze positie als ‘plek waar iedereen welkom is’. Daar lijkt in deze gepolariseerde tijd steeds meer behoefte aan te zijn. En dat is mooi. Maar voor heel veel mensen is de bibliotheek ook nog steeds een plek waar ze boeken lenen. Ontlezing of niet, zaterdag stond bij ons de telefoon weer roodgloeiend van mensen die wilden weten of we weer dicht gingen en was het weer superdruk met mensen die nog snel leesvoer wilden inslaan. Sommige mensen waren echt in paniek: “hoe moet dat dan, als jullie straks dicht gaan?”.
Ik denk niet dat de bewindslieden die mensen in gedachten hadden toen ze het over een essentiële dienst hadden, maar dat maakt ze niet minder belangrijk. Zoals het voor heel veel mensen essentieel is om cultuur tot zich te nemen. Daarom kan ik er slecht tegen dat alle culturele instellingen zo’n beetje als eerste dicht moeten als er weer eens maatregelen genomen worden. Dat komt omdat de regeringen die we de afgelopen tien jaar hebben gehad kunst en cultuur volstrekt niet serieus namen en er soms zelfs uitgesproken minachtend over deden. Dat deden ze ook over bibliotheken (in mindere mate, want wie heeft er nou een hekel aan de bibliotheek?) maar dat is inmiddels aan het veranderen. Dus misschien komt er met dat nieuwe elan van het nieuwe kabinet ook wel een nieuwe waardering voor kunst en cultuur. Ik hoop het. Want we hebben denk ik met zijn allen wel behoefte aan schoonheid en wat meer ‘zachte krachten’ zou de boel een stuk prettiger maken. Dat Nieuwsuur aan Ingmar Heytze heeft gevraagd om een gedicht te schrijven over de nieuwe lockdown is misschien ook wel een teken dat er iets aan het veranderen is.
In de tussentijd draag ik graag het ‘Fight evil read books’ mondkapje dat ik afgelopen zomer heb aangeschaft. Het is intussen uitverkocht, maar om toch een idee te krijgen zie je hierboven het t-shirt met hetzelfde plaatje er op. Dat is wel nog te vinden op de site. Ik vind het een mooi motto.
Begin deze week verscheen dit filmpje op social media. Het is reclame voor De Kleine Komedie in Amsterdam. Hele effectieve reclame want ik krijg er subiet zin van om naar het theater te gaan. Het is een pastiche op het liedje ‘Wat voor weer zou het zijn in Den Haag’ van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink. De nieuwe tekst is van Arjen Lubach, Edo Schoonbeek en Diederik Smit. Een hele goede tekst vind ik maar het filmpje dat ze er bij gemaakt hebben vind ik bijna nog beter, daarom deel ik het hier graag.
Al die artiesten die zo dapper iets anders gaan doen om hun brood te verdienen maar het dan toch niet kunnen laten om weer terug naar het theater te gaan. Prachtig, die bevlogenheid. Vandaag las ik de column van Leon Verdonschot in de Nieuwe Revue en die sluit daar zo mooi bij aan dat ik jullie daar graag even allemaal op wijs. Die column kun je hier zelf lezen, doe dat vooral. Verdonschot schrijft elke week een open brief aan iemand uit de actualiteit. Dit keer schreef hij een brief aan Prins Bernhard, naar aanleiding van het verzoek aan Chef’ Special om op te treden tijdens de Formule I wedstrijden. Hij bedankt de Prins voor die actie want volgens hem vat die uitnodiging feilloos samen wat er allemaal niet deugt aan de positie van cultuur in dit land. “Chef’Special diende te spelen om de tijd tussen de races te doden. Want dat is cultuur: een pauzeact.“
“Minachting op minachting, jaar na jaar, tegenover een sector die de dupe is van zijn eigen beschaving en zelfredzaamheid: artiesten rijden nou eenmaal niet met een tractor het provinciehuis binnen, die gaan zelf maar weer op zoek naar andere mogelijke verdienmodellen.” Of die maken een geestig liedje met een humoristisch filmpje. Want daar zijn ze goed in. Net zoals boeren goed zijn in tractor rijden (nou ja, je snapte de vergelijking..). Alleen worden die boeren wel serieus genomen, zelfs als ze zich als kleine kinderen gedragen en worden de kunsten weggezet als een luxe. Of een pauzeact. Bah.
Ok, dit is reclame. Niet alleen dat filmpje hierboven, maar dit hele stuk. Want ik wil jullie allemaal het boek Art Matters van Neil Gaiman en Chris Riddell aanbevelen. Sinds ik het boekje twee weken geleden kocht kan ik het niet laten om het elke dag even op te pakken want ik word er zo blij van. Niet alleen omdat het zo’n mooi boekje is, of omdat het, zoals Riddell in het voorwoord schrijft, een “small elegantly bound book” is maar ook omdat ik zo blij wordt van wat er in staat. En ik denk dat in deze tijd van onrust en onderbuikgevoelens en ongenuanceerdheid wel behoefte is aan mooi en blij en schoonheid.
Het is een verzameling van bestaande teksten van schrijver Neil Gaiman waar illustrator en UK Children’s LaureateChris Riddell tekeningen bij heeft gemaakt. Op eigen initiatief. Voor de lol, omdat hij zo onder de indruk was van de teksten. Omdat die tekeningen zo veel aandacht op social media kregen besloot de uitgever om er een boekje van te maken. Het zijn vier teksten: drie verhaaltjes en één gedicht. Gaiman noemt die verhaaltjes essays, maar bij dat woord hebben we in Nederland toch andere associaties. Het zijn korte, inspirerende teksten over lezen, bibliotheken en het belang van kunst. De laatste tekst (Make good art) is een toespraak die Gaiman hield voor de afstudeerders van een Art Class van een universiteit in Philadelphia in 2012. Hier een video van die toespraak. Als je Gaiman nog niet kent is die leuk om een idee te krijgen van wat voor man het is. De video hieronder is de opname van een Facebook livestream die hij vorige week hield, ter gelegenheid van de presentatie van het boek. Omdat het een livestream is (en dus geen zorgvuldig samengesteld filmpje) waaiert het nogal uit en gaat het alle kanten op en je merkt aan alles dat hij moe is. De hele video duurt nogal lang maar in de eerste vijf minuten legt hij uit hoe het boekje zo tot stand gekomen is. Voor als je meer wil weten.
De tweede tekst in dit boekje is zijn beroemde Why our Future depends on libraries, reading and daydreaming, dat hij schreef voor de Reading Agency (de Britse Stichting Lezen). De door Riddell geïllustreerde versie van deze tekst verscheen deze zomer in The Guardian en deed toen al de rondte op social media. Het bevat pareltjes als A library is a place of safety, a haven from the world. It’s a place with librarians in it.
De eerste tekst is een credo die begint met: I believe that it is difficult to kill an idea because ideas are invisible and contagious, and they move fast. Lijkt me niks tegen in te brengen. Maar goed, ik word dus heel erg blij van zoveel vastberadenheid en zo’n diep geloof in het belang van lezen en van kunst. Want het boek heet niet voor niks Art matters, because imagination can change the world. En daar hou ik me maar aan vast.
De Akademie van Kunsten is een onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en wil de plek zijn voor “debat over de waarde van kunst in de samenleving en over de relatie tussen kunst en wetenschap”. Dat doen ze op verschillende manieren: door het organiseren van lezingen, door de discussie op te zoeken en ook door het organiseren van projecten.
Hun nieuwste project is de Culturele Dienstplicht. De ambitie van dit project is “om iedere 14-jarige in Nederland minimaal eenmaal in zijn/haar leven in direct contact te brengen met mensen die kunst maken. Direct, ‘live’ contact.” Dat doen ze door leden van de Akademie van Kunsten (allen kunstenaars) hun praktijk naar scholen te laten brengen: de makers komen naar de klas en praten over hun werk. Zij gaan met de kinderen in gesprek en leggen het belang van kunst uit. De eerste kunstenaar die zijn culturele dienstplicht vervulde was ontwerper Gijs Bakker.
Eerlijk gezegd klikte ik het filmpje van dat bezoek een beetje ongerust aan, want het leek me een recept voor mislukking. Zeker als je die foto’s ziet. Een ontwerper die zulke abstracte sieraden ontwerpt, kan die wel contact maken met van die Limburgse pubers? Mijn onrust was geheel onterecht, kijk zelf maar even. Ik vind het geweldig. Ja misschien geven die kinderen sociaal wenselijke antwoorden en Gijs Bakker is natuurlijk een vriendelijke opa (dat mag ik zeggen want hij is 76) maar toch. Een aantal leerlingen uit deze klas gaat deze les nooit meer vergeten en daar gaat het om lijkt me.
Kan er niks aan doen maar ik vind het bijna ontroerend: die kinderen die ondanks zichzelf geïnteresseerd raken in wat die man daar voor de klas staat te vertellen. En heel slim dat hij Rihanna in zijn verhaal betrekt. Daarmee maakt hij in één klap aan zijn publiek duidelijk wat voor status hij heeft. En daarmee komt zijn boodschap luid en duidelijk over. Slim.
Scholen die belangstelling hebben kunnen zich nog aanmelden. Ik zou het wel weten als ik op een middelbare school werkte.
Helaas bestaat de site niet meer, waar ik in dit stukje naar verwijs. Ik schreef het 10 jaar geleden en in die tijd kan er veel veranderen. Het stukje laat ik wel staan, maar de link naar die website heb ik weggehaald. (nawoord 6/12/21)
Al die mensen die op mijn blog terecht komen omdat ze op zoek zijn naar het antwoord op de vraag waarom kunst belangrijk is verwijs ik graag naar de site: www.waaromcultuur.nl. Daar zijn al een heleboel antwoorden verzameld. In redelijk abstracte termen wordt het belang van cultuur vanuit een heleboel verschillende kanten toegelicht. En er zijn allerlei handige citaten over kunst te vinden van filosofen, kunstenaars, journalisten en zelfs van voetballers.
Die site maakt wat mij betreft duidelijk dat op de vraag “Waarom is kunst belangrijk?” geen eenduidig antwoord te geven is. Kunst betekent voor iedereen iets anders maar voor iedereen betekent het wel iets. Iedereen is wel eens getroffen door een heel mooi beeld en bijna iedereen is wel eens ontroerd geraakt door muziek. Of dat nou door een cantate van Bach is of door Waarheen, waarvoor van Mieke Telkamp. En of iemand nou een schilderij van Bob Ross boven zijn bankstel heeft hangen of een sculptuur van Joep van Lieshout in zijn tuin heeft staan is een kwestie van smaak. Waar het om gaat is dat je het bijzonder vindt, dat het je raakt. Of het je nou troost, of juist onrustig maakt of dat je simpelweg geniet van het mooie plaatje, dat is voor iedereen anders. En dat is nou juist het mooie van kunst. Iedereen mag er iets anders mee doen.
Een mens is geen machine. Geen robot, geen zak vlees met botten er in, maar een mens heeft ook nog zoiets als gevoel en emoties, spiritualiteit desnoods. Gevoel voor schoonheid hoort daar zeker bij. Ieder mens heeft soms behoefte aan iets moois, iets dat je weg laat dromen uit het hier en nu. Al is het maar een plaatje van een blote vrouw aan de muur van een gevangeniscel. En dan zit je al heel snel in het gebied van de kunsten. Want is een fotograaf van de Playboy nou een kunstenaar of niet?
Maar in deze ongenuanceerde tijden lijken we dat maar al te graag te willen vergeten. Dat kunst voor iedereen is. Al is het dan voor iedereen anders. Natuurlijk kun je discusieren over of film wel of geen kunst is. En of Kluun wel of niet tot de literatuur gerekend mag worden. Daar verdienen heel veel mensen hun brood mee, met die discussie. Maar dat doet niks af aan het feit dat iedereen een idee heeft van hij of zij kunst vindt. En of dat nou wel of niet overeen komt met wat de wetenschap of de krant of de buurvrouw daar van vindt doet er niet zo toe.
Andy Warhol schijnt gezegd te hebben: Art is anything you can get away with. Vind ik wel een mooi uitgangspunt. Dus zullen we ophouden met zeggen dat kunst niet belangrijk is?
Toen ik ruim twee jaar geleden mijn eerste stukje onder deze titel schreef was dat naar aanleiding van mijn eigen irritatie over mensen die geringschattend deden over kunst. De term linkse hobby bestond nog niet en de economische crisis was “iets van banken”.
Inmiddels is duidelijk dat er financieel zware tijden gaan komen voor de kunsten: gemeentes en provincies zijn al begonnen met bezuinigen en van het nieuwe kabinet wordt het ergste verwacht. We hadden al de actie Zet cultuur op de kaart naar aanleiding van de uitkomst van de verkiezingen en nu hebben we Stop culturele kaalslag, waar deels dezelfde organisaties bij betrokken zijn maar zo te zien ligt de nadruk nu op uitvoerend kunstenaars.
De actie is vrijdag jl. gestart met een kick-off in De Balie; daar werd een manifest gepresenteerd dat de komende dagen voorafgaand aan voorstellingen moet worden voorgelezen en een petitie. Niks mis met een manifest, maar ik had van kunstenaars wel iets originelers verwacht. Ik denk niet dat de kabinetsformateurs hier van zullen schrikken, laat staan dat ze van gedachten zullen veranderen. Dit lijkt wel een reflex: blijf van ons geld af. Het bevestigt het vooroordeel over subsidieverslaafden alleen maar.
Waarom maken de actievoerders niet duidelijk waaróm ze subsidie nodig hebben, waar kunst goed voor is, waarom kunst belangrijk is? Want als je iemand wil overtuigen heb je argumenten nodig, alleen maar lawaai maken helpt niet.
Kunst is noodzakelijk, het is belangrijk voor het geestelijk welzijn van een land en het brengt mensen samen. Dat zijn de argumenten die ik eerder, uit de losse pols, gebruikte. Maar er zijn natuurlijk veel meer redenen waarom kunst belangrijk is. Gerard Lemos, directeur van de British Council noemde er een paar in de Groene Amsterdammer: Cultuur is bij uitstek geschikt om verschillen hanteerbaar te maken. Het geeft je iets om serieus over te praten. In het Verenigd Koninkrijk praat je niet over zwarte mensen, dat doe je niet. Maar je praat wel over Steve McQueen of over Chris Ofili.
Kunst is een soort veiligheidsklep, het biedt een kaart van de verwarring, het geeft je een gevoel en een idee van de wereld. Als je daar cultuur niet voor inzet, zul je toch echt een andere manier moeten vinden om er achter te komen wat er eigenlijk gebeurt op plekken waar je nooit komt.
Joan Nederlof stelt in haar Staat van het theater-rede dat het voor theatermakers belangrijk is dat we met zoveel mogelijk onderscheidingsvermogen naar de wereld kijken en verslag doen van wat we dan waarnemen. Theatermakers zouden waarheidszoekers moeten zijn, nieterkende wetgevers van de wereld.
Haar lezing is een gepassioneerd roep om zingeving en dat mis ik nogal in de Culturele kaalslag actie. In Groot-Brittannië kampen ze ook met bezuinigingen en de Britse kunstenaars voeren op een heel andere manier actie: ze gebruiken hun kunst om hun boodschap over te brengen. Elke week maakt een andere kunstenaar een statement via Save the Arts. David Shrigley trapte af met bovenstaand filmpje waarin meteen een heleboel argumenten de revue passeren.
U heeft de afgelopen maanden ettelijke malen te kennen gegeven onder de indruk te zijn van de Amerikaanse President Obama, met name van zijn verbindende kracht. Daarom wil ik u graag wijzen op een aantal initiatieven die de president heeft genomen op het gebied van de kunsten. Zo bezocht hij met zijn vrouw een theatervoorstelling op Broadway, niet omdat hij daarvoor was uitgenodigd en de eregast was, maar vanuit zijn persoonlijke interesse. Ook heeft hij (of wellicht zijn vrouw) een zgn. Poetry Jam georganiseerd in het Witte Huis. Bij deze gelegenheid waren een aantal bekende dichters en schrijvers uitgenodigd om voor te lezen aan een publiek van o.a. studenten.
Hij deed dit om te laten zien hoe belangrijk kunst in het leven is. Of in zijn eigen woorden: We’re here tonight not just to enjoy the works of these artists, but also to highlight the importance of the arts in our life and in our nation — in our nation’s history. We’re here to celebrate the power of words and music to help us appreciate beauty, but also to understand pain; to inspire us to action, and to spur us on when we start to lose hope; to lift us up out of our daily existence — even if it’s just for a few moments — and return us with hearts that are a little bit bigger and fuller than they were before.
Prachtig gezegd, vindt u ook niet? Zou het daarom niet mooi zijn als u ook een soortgelijk initiatief zou nemen? Want wat voor Amerikanen geldt, geldt natuurlijk net zo goed voor Nederlanders. En zoals u zelf zei: “terug naar de tijd van de VOC”, naar de hoogtijdagen van de Hollandse cultuur, naar de Gouden Eeuw waarin kunstenaars ook actief waren in de politiek (denk aan Rubens en Huygens). Ik begrijp dat u het in deze tijden van economische crisis druk heeft met hele andere zaken maar dat lijkt me júist een reden om eens aandacht aan de kunst te besteden (om uw hart te laten vervullen, om Obama te citeren).
U beschikt natuurlijk over een uitstekende staf om zoiets te organiseren, maar ik doe u hierbij graag een aantal suggesties. De winnaars van zowel de Librisprijs als de Gouden Uil zijn misschien niet helemaal uw smaak maar de laatste winnaar van de AKO literatuurprijs kan u wellicht wel bekoren? Als u niet van Doeschka Meijsing houdt vragen we gewoon Jan Siebelink, winnaar van een aantal jaren geleden. Of misschien liever K. Schippers of Arthur Japin, om in de prijzensfeer te blijven? Een paar dichters moeten toch ook snel gevonden zijn: de dichter des vaderlands mag natuurlijk niet ontbreken en misschien bent u ook wel te porren voor de gedichten van Ilja Leonard Pfeiffer, of houdt u meer van iemand als Tjitske Jansen? Speciaal voor uw dochter (Malia en Sasha waren er ook bij) komt Sjoerd Kuyper iets voorlezen, die vinden de grote mensen ook leuk. En als afsluiting vragen we of Gijs Scholten van Aschat en Pierre Bokma een paar fragmenten van Shakespeare komen doen.
Lijkt me fantastisch, zo’n avond. Wat een positieve boodschap zou zoiets overbrengen! Niet alleen aan de gasten maar aan de hele samenleving: “kijk, je kunt op een heleboel verschillende manieren genieten van kunst en dat is belangrijk. Kunst is goed voor je. Kunst is iets positiefs, het verenigt mensen in plaats van ze tegen elkaar op te zetten”. Dat zou een positieve impuls betekenen voor onze maatschappij waarin veel mensen in verwarring lijken te zijn.
Het lijkt me geweldig als u deze handschoen op zou nemen. En als de hierboven genoemde schrijvers u niet aanstaan dan zoeken we gewoon anderen. we hebben er genoeg in Nederland. Wij (van de openbare bibliotheek) helpen u graag op ideeën. In Den Haag of in Capelle of waar u maar wil.
In 1960 nodigde Alexander Orlow, directeur van de Turmac sigarettenfabriek in Zevenaar, dertien kunstenaars uit om een kunstwerk te maken voor de productieruimtes van zijn fabriek. Zijn idee was dat kunst een beroep doet op de verbeeldingskracht en ruimte vrij maakt voor emotie. ‘Leef terwijl je werkt’ was zijn credo, daarom was het thema van de eerste werken “Levensvreugde”. De medewerkers moesten even wennen maar raakten al snel erg gehecht aan de kunstwerken. Proef geslaagd zou je zeggen, stelling bewezen. Fijn.
Met dit initiatief trok hij wereldwijd de aandacht: hij bouwde een mooie collectie op die internationaal gewaardeerd werd. Behalve de werkomstandigheden van zijn personeel bevorderde hij zo ook het imago van zijn bedrijf, de collectie werd de Peter Stuyvesantcollectie genoemd, naar het bekendste sigarettenmerk dat Turmac produceerde. Slim.
Maar tijden veranderen: de regels rondom sponsoring door de tabaksindustrie zijn verandert waardoor de naam van de collectie niet meer gebruikt mocht worden en Turmac is inmiddels overgenomen door een ander bedrijf. De fabriek in Zevenaar wordt gesloten en de nieuwe eigenaar wil de collectie verkopen. Jammer, maar zo gaan die dingen.
In het NRC van vrijdag stond een artikel over de verkoop: een aantal mensen in de kunstbranche maakt zich boos dat BAT (de nieuwe eigenaar) geen gebaar maakt naar de museumwereld omdat ze bij het samenstellen van de collectie veel hulp hebben gekregen van de branche en tegen museumkorting hebben mogen inkopen. Niet erg chic van BAT inderdaad, maak een gebaar(tje) zou je zeggen. Kunnen ze gemakkelijk doen, er is genoeg.
Maar mijn broek zakt af als ik in hetzelfde artikel lees dat de collectie op kantoor ook zal verdwijnen, want “kunst aan de muur past niet meer bij het bedrijf zoals het nu is. Het leidt volgens het nieuwe management af van waar onze focus moet liggen: sigaretten verkopen.” Terwijl op de website van BATART nog volop gesproken wordt over kunst naar de mensen toe brengen ziet het management kunst dus als afleiding. Hoe stom kun je zijn? Dat ze er niet meer in willen investeren snap ik, dat ze verkopen waar ze geen plek voor hebben en geen rondleidingen meer willen geven snap ik ook, maar dat ze zelfs de kunst op kantoor afstoten snap ik niet. Die collectie hebben ze toch al? Wat gaan ze daarna doen? Alle medewerkers een ingelijste poster geven voor aan de muur? Of mogen er alleen nog maar planborden en productieschema’s hangen?
Bah, wat kortzichtig. De kunstcollectie verkopen (dat verkopen waar de medewerkers trots op zijn) en vervolgens het personeel op cursus sturen om de companypride te verhogen zeker. Jakkes.
Vorige week schreef ik dat kunst vaak als iets “voor erbij” wordt gezien in plaats van iets dat belangrijk is. Omdat ik heb gemerkt dat niet iedereen begrijpt wat ik daarmee bedoel hierbij een voorbeeld.
De verhalen over mensen in concentratiekampen die gedichten aan elkaar declameerden om aan de ellende te ontsnappen zijn bekend. Dit is een soortgelijk voorbeeld. Over vrouwen in een Jappenkamp die elkaar recepten vertelden. Ze praatten met elkaar over eten, ze bedachten wat ze zouden gaan maken als ze uit deze ellende verlost zouden zijn. Door in hun herinnering te duiken, door hun fantasie te gebruiken konden ze zichzelf op de been houden. Daardoor herinnerden ze elkaar aan betere tijden en dat maakte hen sterker. Ze bevestigden elkaar in hun eigen waardigheid, die ze in dat kamp in rap tempo verloren waren. Die recepten werden in het kamp opgeschreven in agenda’s, schetsboekjes of andere stukjes papier waar ze de hand op wisten te leggen en vorig jaar is er van al die recepten met hun verhalen een kookboek gemaakt: De smaak van verlangen. Dat boek krijgt binnenkort zijn 3e druk.
Fascinerend om te zien hoe vrouwen in een Jappenkamp fantaseerden over lauwwarme melk waar gist in moest worden opgelost of over kreeftenboter en cake.
Nou weet ik wel dat een kookboek geen kunst is, maar het bewijst wel dat mensen fantasie nodig hebben om te overleven. Net zoals eten en drinken. En daarom is kunst belangrijk.
Overigens werd ik op dit verhaal geattendeerd door Mondo Leone die daar een prachtig verhaal over heeft in een van zijn programma’s.
Tenaanval is het blog van Jeanine Deckers. Noem mezelf militante bibliothecaris omdat ik vind dat bibliothecarissen veel te weinig voor hun eigen vak opkomen. En dat er nooit genoeg aandacht aan lezen en kunst besteed kan worden.
Op deze website staan behalve mijn blog ook andere stukken die ik geschreven heb zoals boekrecensies en columns.
Privacy en cookies: Deze site maakt gebruik van cookies. Door verder te gaan op deze site, ga je akkoord met het gebruik hiervan.
Voor meer informatie, onder andere over cookiebeheer, bekijk je:
Cookiebeleid
Recente reacties