Tenaanval

Tenaanval

Over bibliothecarissen, bibliotheken, leesbevordering en soms over kunst

voorlezen

All of the posts under the "voorlezen" tag.

Roodkapje van Roald Dahl voorlezen

Roodkapje door Quentin Blake, voor de Gruwelijke Rijmen van Roald Dahl, 1982

Tijdens alle opwinding in de afgelopen weken over de aanpassingen die de Britse uitgever heeft aangebracht in de nieuwe edities van de boeken van Roald Dahl moest ik steeds weer denken al die honderden keren dat ik zijn versie van Roodkapje heb voorgelezen. En aan hoeveel lol we daarbij hadden. Ik weet niet meer precies in welk jaar dat was (het is meer dan twintig jaar geleden dat ik voor het laatst een klassenbezoek gedaan heb) maar een van de jaarlijks wisselende programma’s die we in onze bibliotheek deden had als thema sprookjes. Waarschijnlijk was het samengesteld door Karen Bertrams van ProBiblio. Geen idee meer wat het programma precies inhield maar als afsluiting las ik dus het verhaal Roodkapje en de wolf voor uit de Gruwelijke rijmen van Roald Dahl. Voor wie de Gruwelijke rijmen niet kent: daarin heeft Dahl een aantal bekende sprookjes op rijm herverteld. Maar dan wel op zijn Dahls, dus met een ander einde dan het origineel. Je kunt hier de originele versie van zijn Roodkapje vinden en ook beluisteren, voorgelezen door de schrijver zelf. In de introductie vertelt hij dat hij de “little rhymes” als een soort grap had geschreven en dat hij verbaasd was over het succes er van.

Dat voorlezen verliep bijna altijd op ongeveer dezelfde manier. Het was de afsluiting van het bezoek waarbij de kinderen (groep 5/6) dus weer even stil moesten zitten nadat ze net ruim een half uur actief waren geweest (de meeste dan). Daar had niet altijd iedereen even veel zin in en als de biebjuf dan ook nog zei dat ze ging voorlezen daalde het humeur vaak snel. Alhoewel ik aankondigde dat het een andere versie van het sprookje was dan ze kenden geloofden ze dat maar half. Maar al snel merkten ze dat het echt anders was, alleen al vanwege het rijm. En dan las ik nog eens van die gekke woorden als ‘schriel scharminkel’ voor. Het hoogtepunt van het verhaal was altijd dit:

”t Kind lacht en trekt in een wipje

een revolver uit haar slipje.’

(‘Ze richt hem op het grote beest en beng, beng…. die is er geweest’) Hilariteit alom, vooral bij alle jongens in de groep. Het verhaal eindigt ermee dat Roodkapje haar rode kapje inwisselt voor een mantel van wolvenvel, zoals op de illustratie van Quentin Blake te zien is.

Pas toen ik er de laatste weken weer aan terugdacht realiseerde ik mij dat het geweldige ook zit in de fantastische vertaling van Huberte Vriesendorp. Even dacht ik nog dat het Vriesendorps idee was om dat pistool in een onderbroek te bewaren, maar dat is van Dahl (‘The small girl smiles. One eyelid flickers. She whips a pistol from her knickers.’) Maar om van een onderbroek een slipje te maken en dat dan ook nog te laten rijmen op wipje is prachtig. Het waren precies de goede woorden om jongetjes uit groep 5/6 enthousiast te maken voor een verhaal.

De Nederlandse uitgever heeft aangekondigd de boeken niet te gaan aanpassen. Dat klinkt heel stoer maar een vertaler past een tekst al aan want die maakt zelden een letterlijke vertaling. Het lijkt me dat ze wijzigingen in dit geval in eerste instantie met de vertaler moeten bespreken. In alle voorbeelden van aanpassingen die ik voorbij heb zien komen zag ik nergens iets over de Revolting rhymes dus misschien is dat de dans ontsnapt. Maar ter gelegenheid van dit stukje heb ik het boek er nog eens bij gepakt en als ik daar het verhaal van Goudhaartje en de drie beren nog eens lees zie ik zo een paar woorden die in een nieuwe editie best aangepast zouden kunnen worden zonder dat de essentie van Dahls versie verdwijnt. In deze versie is Goudhaartje een rotkind dat het huis van de drie beren heeft vernield en Dahl suggereert dat de beren haar op hadden moeten eten. Dat verhaal kan prima overeind blijven als je bv het woord Bijlmerbajes aanpast. Ik vind het een ingewikkelde kwestie: ja natuurlijk ben ik tegen censuur en ja natuurlijk moet je van andermans tekst afblijven maar dit verhaal is nu al meer dan 40 jaar oud en boeken worden wel vaker aangepast aan de moderne tijd. Bijvoorbeeld om ze leesbaar te houden. En verkoopbaar. Alhoewel ik om sommige woedende protesten erg moest grinniken pleit ik daarom toch graag voor enige nuance.

Het belangrijkste lijkt me dat de kern van het verhaal, in dit geval het dwarsige, bewaard blijft. Want dat maakte Roodkapje zo’n succes bij die klassenbezoeken: dit was geen lief meisje dat een jager nodig had om haar te redden maar een stoere meid die zichzelf redde. Met een revolver ook nog eens. En een biebjuf die het woord slipje voorlas was daarbij een extra bonus. Na elk klassenbezoek liep er minstens één jongen de bieb uit terwijl hij ’trok in een wipje een revolver uit haar slipje’ proestte maar meestal was het een giechelend groepje. Dat vond ik mooi. Dat vind ik nog steeds mooi en belangrijker dan of er wel of niet ergens een woordje is aangepast.

Dave Grohl vertelt een verhaaltje

Dave Grohl leest in het Britse tv-programma CBeebies een verhaaltje voor. Alleen dat al vind ik leuk, maar hij doet het ook nog eens heel erg goed, je merkt dat hij ervaring heeft met kinderen: “I love this story because it was written by someone who plays the drums, just like me.” En die ‘someome’ is dan zijn ‘hero’ Ringo Starr. De kinderen die dit filmpje zien hebben geen idee wie Ringo Starr is en ook niet wie Dave Grohl is, lijkt me. Maar dat ze allebei drummen en dat je daarom vrienden bent, dat snappen kinderen dan weer wel.

Overigens is dat boek Octopus’s Garden gebaseerd op het gelijknamige liedje van Ringo Starr, het enige lied van zijn hand dat de Beatles ooit hebben opgenomen. CBeebies is een programma van de BBC voor kinderen in de voorschoolse periode, op de bijbehorende website staan niet alleen filmpjes en allerlei knutseltips maar er is ook een aparte afdeling voor ouders met opvoedtips.

Het enige minpuntje vind ik dat hij niet voorleest, of zelfs maar met een boek wappert. Hij vertelt hij het verhaaltje uit zijn hoofd bij de bewegende plaatjes. Maar goed, je kunt niet alles hebben. Vorige week verscheen een boek van Grohl, The Storyteller, en uit de toelichting daarbij klinkt een enorme lol door in verhalen vertellen en schrijven. Dus die liefde voor vertellen heeft hij wel. En nu ik het toch over Dave Grohl heb wijs ik jullie ook nog graag even op die ene keer dat hij demonstranten van de Westboro Baptist Church, die bij een concert van hem in Kansas stonden te demonstreren, toezong. Werd ik ook wel blij van.

Samuel L. Jackson doet een duit in het zakje

Dit filmpje heb ik gisteren al eens via Twitter gedeeld maar ik deel het hier ook graag nog eens. Op Twitter deelde ik een los filmpje, zonder de introductie van Jimmy Kimmel. Met die introductie er bij is het alweer iets logischer waarom de kwaliteit van het beeld van het filmpje zo slecht is: het is gefilmd vanaf een tv-scherm met een Skype-verbinding (of iets vergelijkbaars).

Samuel L. Jackson was afgelopen dinsdag te gast in de ‘Jimmy Kimmel Live From His House Show’ en Jackson was daar digitaal te gast. Ik heb bewust niet het hele fragment online gezet, je kunt dat zelf hier terugkijken als je wil. Maar dan moet je je eerst door 6 minuten gebabbel over vakanties en quarantaine heen werken.

En voor de mensen die het boek dat Jackson voorleest niet herkennen: het verhaal is een variatie op het boek Go the Fuck to sleep van Adam Mansbach, ook in het Nederlands vertaald overigens. Jackson heeft dit boek ook al eens voorgelezen, dat kun je hier terug luisteren. Mansbach heeft Jackson blijkbaar gebeld om te vertellen dat hij een nieuwe versie van zijn prentenboek had geschreven (hij noemt het zelf een gedicht) en gevraagd of hij het opnieuw voor wilde lezen. En dat heeft hij dus gedaan. Ik vind het grappig.

Voorlezen in het Witte Huis

Op tweede Paasdag werd een filmpje van Sarah Sanders, die voorleest tijdens de traditionele Easter Egg Roll, gretig gedeeld op Twitter. Ik moest er zelf ook om lachen maar eigenlijk ook een klein beetje om huilen. Sarah Sanders is de voorlichter van president Trump en in het fragment dat gedeeld werd leest ze bepaald niet enthousiast het Paasverhaal voor. Ze lijkt zelfs opgelucht dat het boek uit is. Ha, ha, kijk eens: die voorlichter kan niet eens fatsoenlijk een verhaaltje voorlezen. Wat zijn ze toch vreselijk allemaal, daar in dat Witte Huis.

Nou is dat laatste misschien waar, maar als je het hele filmpje bekijkt (zie hieronder) dan zie je de context. Want het akelige aan dat fragment op Twitter was (in mijn ogen dan) dat ze het verhaaltje nogal afraffelde en zich weinig aan de kinderen gelegen liet liggen. Als je haar hele optreden bekijkt zie je dat ze in het begin wel degelijk contact maakt met haar publiek maar dat ze het heel erg koud heeft en daarom belooft ze dat ze snel zal zijn. Had ze niet moeten doen, want vandaar dat afraffelen. Ze heeft er niet heel erg veel zin, in dat voorlezen maar ze heeft het duidelijk wel vaker gedaan: ze laat de plaatjes zien (veel te kort vanwege de kou) en ze heeft een kinderversie van het Paasverhaal uitgekozen. Saai, saai, saai, maar wel over nagedacht. Nee, dan de First Lady. Die las ook voor maar dat was heel anders.

Melania had ook nagedacht over welk boek ze zou voorlezen en ze koos een boek waar ze zelf enthousiast over is. Altijd goed, want enthousiasme komt het voorlezen ten goede. Maar ze heeft niet zo goed nagedacht over haar publiek en wat die van het boek zouden vinden. Ik kon nergens terugvinden wat voor boek ze precies voorleest en omdat ze de auteur niet noemde is het moeilijk terug te vinden. Het is een dr. Seuss-achtig rijmpje met een bemoedigende boodschap: je mag er zijn. Mooie boodschap maar geen verhaaltje. Ze lijkt ook moeite te hebben met de uitspraak van sommige woorden, dat maakt het het lastiger om naar haar te luisteren. En de halfzachte manier waarop ze de plaatjes uit het boek laat zien stimuleert ook niet echt. Ik vind het geen succes, maar het ziet er wel een stuk fotogenieker uit dan de voorleessessie van de voorlichter. Dat zal zeker meegespeeld hebben.

De president heeft zelf niet voorgelezen. Dat snap ik wel, want beter dan Obama zou hij het nooit kunnen. Obama had er een traditie van had gemaakt om elk jaar Max en de Maximonsters voor te lezen. Elk jaar weer iets enthousiaster, ik schreef er eerder over. Trump lijkt overal een wedstrijdje van te willen maken en deze zou hij zeker niet winnen, dus heel verstandig om er dan maar niet aan te beginnen. Er werd die dag door meer mensen voorgelezen, o.a. door de Staatssecretaris van Onderwijs Betsy DeVos en door het hoofd van de militaire gezondheidsdienst, Surgeon General Dr. Jerome Adams. Die laatste is mijn favoriet: hij zit daar in vol ornaat en neemt uitgebreid de tijd om de kinderen bij het verhaal te betrekken: geweldig. En hij leest Oh, the places you’ll go van Dr. Seuss voor, ook al een favoriet.

Die Easter Egg Roll vindt al plaats sind 1878. Het is me niet duidelijk of er toen ook al werd voorgelezen of wanneer ze daar mee gestart zijn maar ik vind het een mooie traditie.

De bibliothecaris brengt hoop

In deze in alle opzichten donkere dagen voor Kerstmis deel ik graag dit filmpje over een bibliotheekmanager die wekelijks voorleest aan dakloze kinderen. Dit is Colbert Nembhard, bibliothecaris in de Bronx, manager van de Morrisania Branch van de New York Public Library. Hij gaat elke week naar het opvangcentrum voor daklozen in zijn wijk om voor te lezen aan de jonge kinderen die daar zitten.

Dat doet hij omdat ze hem gevraagd hebben. Acht jaar geleden. Maar ook omdat hij het belangrijk vindt: In this day and age there is no reason why children should not be able to read. I don’t want any child to be left behind. I want them to know they’re important. En dat lijkt me een soort ultieme kerstboodschap: iedereen doet er toe. Ook dakloze kinderen.

Overigens speelt zich dit af in dezelfde wijk in New York als waar binnenkort de laatste boekwinkel sluit. Dan moeten de 1.4 miljoen inwoners van de Bronx naar Manhattan als ze een boek willen kopen. Maar gelukkig zijn er nog wel 35 bibliotheekfilialen in de Bronx. Met medewerkers zoals Colbert Nembhard. Gelukkig wel.

Onze Minister-president als voorlezer?

obamaAfgelopen weekend vond in de Verenigde Staten weer de traditionele White House Easter Egg Roll plaats. Voor de 136e keer kwamen honderden gezinnen naar het Witte Huis om paaseieren te rollen op het gazon en om andere spelletjes te spelen. Een oude traditie blijkbaar. Een iets minder oude traditie is dat president Obama voorleest uit  Where the Wild Things Are oftewel uit Max en de Maximonsters. Ik kan niet helemaal terugvinden hoe lang hij dat al doet, maar in dit filmpje uit 2009 doet hij het al. Daar nog een klein beetje stijfjes nu, vijf jaar later, met veel meer allure. En ik vind het geweldig. Het feit dat hij het doet is al prachtig, maar dat hij er duidelijk zo veel plezier in heeft is nog veel leuker.

En ik kan er niks aan doen, maar ik vraag me toch af of onze Minister-president dat ook zou doen. En of hij er net zoveel plezier in zou kunnen hebben. Ik heb zo’n vermoeden dat hij dat voorlezen best een leuk idee zou vinden, maar zou hij er ook goed in zijn? Hij geeft natuurlijk les op een middelbare school, dus hij heeft ervaring met kinderen maar met middelbare scholieren omgaan is weer een hele andere tak van sport dan met kleuters. En welk boek zou hij dan kunnen voorlezen? Obama leest een Amerikaanse klassieker uit de jeugdliteratuur voor, Rutte zou natuurlijk een Nederlandse klassieker moeten voorlezen. Maar welk boek dan? Pluk van de Petteflet lijkt me niet echt geschikt, over dat jongetje dat een penthouse kraakt. En Floddertje al helemaal niet, want hoe moet dat nou met die vader zonder papieren? Misschien dan maar gewoon een verhaal van Dikkie Dik? Of zouden we hem toch moeten laten voorlezen aan die middelbare scholieren? Want voorlezen is belangrijk voor alle kinderen, niet alleen voor de kleintjes.

Ik ga het niet meer voorstellen. Ik heb al eens eerder een brief geschreven aan een Minister-president en de deksel op de neus gekregen, dus ik doe het niet meer. Maar ik blijf het me toch afvragen, hoe dat er uit zou zien: onze Minister-president voor zo’n groep kleuters met een prentenboek. En wat voor een boodschap dat zou afgeven over het belang van voorlezen.

Verhalen uit de Airport Library #11 de boek-o-matic

DSC01612Gisteren hebben we in het kader van de Nationale Voorleesdagen verhalen gemaakt op Schiphol met de Boek-o-Matic. Bedenker Bram de Goeij noemt de Boek-o-matic een storytelling-tool voor kinderen vanaf 2,5 jaar; het is meer een programma dan een apparaat. Op de foto hierboven kun je zien dat de Schipholversie  een combinatie is van high- en low-tec: een iPad met een houten plankje en wat elastiekjes. Het werkte geweldig.

Kinderen maakten eerst hun eigen verhaal op een vertelstrook, al dan niet gebruik makend van kant en klare plaatjes. Dat verhaal werd vervolgens (met passende geluidseffecten!) verteld in de iPad. Het filmpje dat daardoor ontstond werd op het eigen Boek-o-matic kanaal op Youtube gezet.

Daarom was dit zo’n leuk project voor op Schiphol: kinderen maakten hier in Nederland een boekje, namen dat mee op reis en konden vervolgens hun vriendjes en familie waar ook ter wereld hun verhaal laten zien, door ze te verwijzen naar Youtube. Daar waren we al langer naar op zoek: naar iets digitaals om de reizigers mee te geven.

De kinderen vonden het geweldig. Bijkomend effect waren de ouders die hierdoor met elkaar aan de praat raakten: ik hoorde althans een Noorse en een Egyptische vader die allebei op de vlucht naar Toronto zaten te wachten een gesprek voeren over dorpen bij de meren van Canada.

De verhalen van de kinderen waren zoals je dat zou verwachten: fantasievol en meer of minder samenhangend. Behalve dit verhaal van Yasmin, een meisje van een jaar of 9 uit Egypte. Daar moest ik wel even van slikken, met het nieuws in ’t achterhoofd:

Op Facebook vindt je een hele fotoreportage van die ochtend (en als je daar toch bent, like the pagina dan even…) en hier vindt je meer informatie over de Boek-o-matic. Ik weet niet of het programma nog te bestellen is, maar je kunt het altijd proberen. En voor de wijsneuzen die zich afvragen wat dit met Voorlezen te maken heeft: de kinderen lezen het verhaaltje voor in de Boek-o-matic.

Soms hoef je niemand te overtuigen

voorlezenHet Boekstart convenant was getekend, de fotografen waren weg en de coördinator van het CJG stond haar jas aan te doen. De wethouder kwam bij de medewerkers van de bibliotheek staan.

Jahaa, mooi project zeg! Ik lees zelf ook graag voor, al lukt dat niet zo vaak als ik zou willen omdat ik ’s avonds vaak niet thuis ben.  (ja, ja…)

Op dit moment lezen we voor de tweede keer Geheimen van het wilde woud voor. En dan zeg ik nog: “Jongens, moet dat nou? Er zijn nog zoveel andere mooie boeken” maar nee, het moet weer het wilde woud zijn. Dus wéér dat kasteel en weer die rovers. Ik snap het wel hoor, want het was vroeger ook mijn lievelingsboek.

Ja, ja die meiden hebben een heel uitgesproken smaak: Harry Potter vinden ze niks, want je kunt niet vliegen op een bezem. “Inderdaad, dat kan niet kind. Probeer het zelf maar eens” zeg ik dan. Maar Matilda vinden ze dan weer geweldig. Want dat kan wel: een meisje met speciale krachten. Ha, ha!

Oh, vinden jullie Geheimen van het wilde woud geen voorleesboek? Jawel  joh, dat gaat prima. Wat ik het leukst vind om voor te lezen? Eens even denken: Astrid Lindgren, die boeken over Bolderburen. Dat leest lekker voor, die verhalen duren allemaal maar 7 pagina’s en dan is het verhaal ook klaar, dus niks cliffhangers en zo. Maar ze zijn kritisch hoor, Dolfje Weerwolfje vonden ze ook niks. 

Maar we blijven zoeken, want lezen is belangrijk. En trouwens, voorlezen is ook gewoon veel te leuk. Nou, ben ik ook weer aanwezig bij de opening? Mooi zo!

En hij beende weg…

Real men read

“Het viel bibliothecaris Inger Upchurch uit Memphis, Tennessee op dat kinderen heel anders reageerden als er een zwarte man gastvoorlezer in de bibliotheek was. De kinderen waren gebiologeerd omdat ze nog nooit een zwarte man hadden zien voorlezen. Niet zo raar, want in de binnenstad lopen maar weinig positieve rolmodellen rond.”

Deze eerste alinea heb ik min of meer letterlijk vertaald uit een artikeltje over het leesbevorderingsprogramma Real Men Read dat Inger Upchurch naar aanleiding van haar  constatering is begonnen. Ik word een beetje iebelig van dit soort algemeenheden, maar in het land waar gedoe ontstaat over racisme als een zwarte zangeres over kip zingt mag je dit blijkbaar wel zeggen.

Upchurch begon een voorleesprogramma waarbij zwarte mannen een uur per week voorlezen in kinderdagverblijven om zo een future generation of readers  creëren. Het programma is een groot succes en heeft verschillende prijzen gewonnen.

Inmiddels zijn soortgelijke initiatieven in heel Amerika ontstaan: in Atlanta is het een programma waar alle openbare scholen in de stad aan meedoen onder de titel Read, Excel, Achieve, Lead (R.E.A.L.) Men Read. Er zijn hele lesprogramma’s gemaakt met verplichte leeslijsten en een handig overzicht voor ouders.

En in Glassboro N.J. worden mannen op school uitgenodigd om met jongens van alle leeftijden over lezen en over boeken te praten. Ditmaal niet uitsluitend zwarte mannen zo te zien. De school heeft ook een leesclub speciaal voor jongens. Al die activiteiten lijken te werken, kijk maar:

Ik word hier wel blij van…

get_footer() ?>