Tenaanval

Tenaanval

Over bibliothecarissen, bibliotheken, leesbevordering en soms over kunst

jongeren

All of the posts under the "jongeren" tag.

De rechten van de lezer

De rechten van de lezer

Naar aanleiding van mijn stukje van vorige week herinnerde iemand me op Twitter aan het boek ‘In een adem uit’ van Daniel Pennac. Ook een boek over hoe je jongens aan het lezen krijgt. Uit 1993, dus al behoorlijk oud maar ik herinner me nog hoe geweldig ik het vond toen ik het las. Pennac is een Franse romanschrijver, tevens leraar Frans. In zijn essay In een adem uit beschrijft hij hoe hem als puber het lezen ging tegenstaan en hoe hij die ervaring gebruikte om zijn leerlingen wel enthousiast voor lezen te krijgen. (spoiler: dat doet hij door voor te lezen) Inderdaad, de link met Bas Steman ligt voor de hand.

Toen ik vanwege die Twitterdiscussie ging opzoeken hoe oud dat boek van Pennac was kwam ik zijn beroemde ’10 rechten van de lezer’ weer tegen. Ik zag dat Quentin Blake (een van mijn favoriete illustratoren) die 10 rechten geïllustreerd had en dat de mensen van Cultuurkuur daar een vertaling van hadden gemaakt. Die deel ik hier graag. Inclusief een gratis te downloaden poster, dus doe er je voordeel mee.

Uit die 10 rechten van Pennac, en vooral uit zijn waarschuwing “lach mensen die niet lezen niet uit, want dan gaan ze nooit lezen” blijkt al hoe zijn zachtzinnige aanpak werkt: positief stimuleren. Voor zover ik kan zien is zijn boek al heel lang niet meer te koop. Misschien is het tijd voor een herdruk? Aidan Chambers, wiens Vertel eens, over ditzelfde onderwerp in dezelfde periode verscheen is omarmd door de Nederlandse bibliotheken en leesbevorderaars en zijn boeken zijn wel nog redelijk recent uitgegeven. Waarschijnlijk omdat Chambers meerdere boeken over het onderwerp schreef en ook als een ware apostel zijn boodschap verkondigde. Nog steeds verkondigt trouwens. Als je de kans krijgt om hem te horen praten moet je dat zeker doen. Ik zag hem ooit in een vergaderzaaltje in de oude OBA (ja, ja, oma vertelt) en was na die avond meteen verkocht.

Lekker boekie!

Hoera! Eindelijk een positief boek over jongeren en lezen. Een boek over leeshonger en over jongens (jongens!) die graag lezen.

Het probleem van jongeren die niet meer lezen en de resultaten van het PISA onderzoek ga ik hier niet meer noemen. Dankzij Arjen Lubach hoeft dat hoop ik ook niet meer. Belangrijkere vraag is: wat gaan we daar aan doen? Het antwoord is simpel: zorgen dat jongeren wel gaan lezen, want meer lezen is dé oplossing voor niet-lezen. Wij als bibliotheken doen daar al van alles aan maar dat schiet nog niet echt op. Bas Steman laat in zijn boek Lekker Boekie! zien hoe het wel kan. Nadat ik Steman en zijn leesclub had gezien in het tv-programma De Vooravond heb ik het boek dat hij daarover schreef meteen besteld.

Voor degenen die dat tv-optreden gemist hebben en er ook nog niet op een andere manier over gehoord hebben: toen zijn 15-jarige zoon moest gaan lezen voor zijn lijst besloot Steman om met de vriendenclub van zijn zoon een leesclub op te richten. Dat werd een groot succes: de jongens raakten verslingerd aan lezen en literatuur veranderde hun leven. In dit boek beschrijft hij hoe hij dat heeft aangepakt. Het is wat mij betreft verplichte kost voor iedereen die zich met leesbevordering en met middelbare scholieren in het algemeen bezig houdt. Hebben bibliotheken hier iets aan? Wel als middel om enthousiast te worden en als bewijs dat wel kan: jongeren enthousiast maken voor literatuur. Niet als ze op zoek zijn naar een model dat ze blind kunnen kopiëren. Het woord bibliotheek komt in het boek geloof ik maar twee keer voor. Steman wil dat jongeren de boeken die ze voor de leesclub lezen niet in de bibliotheek gaan lenen maar zelf kopen. Want ze moeten zich het boek toe-eigenen, letterlijk en figuurlijk.

Eigenlijk is de methode Steman heel simpel: het enige dat je nodig hebt is een enthousiaste volwassene met kennis over literatuur en voldoende geduld om pubers bij de hand te nemen. Je zou kunnen zeggen dat Steman het makkelijk had, want hij is niet alleen gepassioneerd over literatuur maar hij heeft ook een goede band met de plaatselijke boekhandelaar. Er ís überhaupt een goede boekwinkel in zijn woonplaats. Hij had een groep VWO-ers die hem vertrouwde en bereid was om hem te volgen en hij heeft een netwerk waardoor er colleges middeleeuwse literatuur gegeven kunnen worden en die er voor zorgen dat Adriaan van Dis kan aanschuiven bij de leesclub om over zijn boek te praten. Dus ja, dit is het ideale plaatje. Maar met het enthousiasme en de inzet van Steman zou je ook onder minder ideale omstandigheden een succesvolle leesclub kunnen maken. Een geweldige vondst vind ik de term ‘paaseitjes’ die hij gebruikt om thema’s of verwijzingen in een boek aan te duiden. De jongens kennen ‘easter eggs’ uit films en games en gaan meteen op zoek.

Dus mensen, lees dat boek. Je krijgt meteen zin om literatuur te gaan lezen. Ik miste mijn oude leesclub er nog meer door. En als je dan toch bezig bent, lees dan ook meteen even Waarom je kinderboeken moet lezen zelfs al ben je oud en wijs van Katherine Rundell. Een lelijk uitgegeven maar interessant essay waarin deze Britse kinderboekenschrijfster een aantal interessante dingen zegt. Zoals dat het een misverstand is dat je persé één bepaalde kant op moet lezen. Dat je steeds moeilijkere boeken moet lezen en als volwassene niet meer terug moet vallen naar makkelijke (lees: kinder-) boeken. Ik weet het niet zeker, maar ik heb zo’n vermoeden dat Bas Steman het op dat punt niet met Rundell eens is.

Een minister die van lezen houdt

Minister Slob, de minister van onderwijs, laat in dit filmpje zien waarom hij van lezen houdt. Hij zegt het niet rechtstreeks, want op de vraag ‘Waarom lees je” geeft hij een tamelijk meanderend antwoord. Tussen al die woorden hoor je echter ook “omdat ik het fijn vind”, en dat lijkt me de enige juiste reactie. Het enthousiasme zit hem niet zozeer in wat hij zegt maar in de manier waarop hij over lezen en over zijn favoriete boek praat. Hij houdt echt van lezen, dat merk je. En Karakter betekent echt veel voor hem.

Het filmpje is gemaakt omdat de minister ambassadeur is van De Weddenschap, het landelijk leesbevorderingsproject van de Stichting Lezen voor leerlingen van het praktijkonderwijs, vmbo en studenten van het mbo. Mooi project, dat dit jaar 10 jaar bestaat. Dat de minister zo’n filmpje maakt vind ik geweldig, goed voorbeeld doet goed volgen en zo. Daar heb ik me in het verleden al eens kwaad over gemaakt, over het ontbreken van een goed voorbeeld vanuit onze bewindslieden. Maar nu hebben we dus een minster van onderwijs die niet alleen zegt dat lezen belangrijk is maar die dat ook wil laten zien. Fijn.

Jeanine Deckers 12 september 2020 1 Comment Permalink

De Boekenweek en leesbevordering voor iedereen

Afgelopen donderdag deed rapper Massih Hutak in zijn gesproken column in het radioprogramma De Nieuws BV een gepassioneerde oproep om het boekenweekgeschenk ook eens een keer te laten schrijven door iemand die de jongerencultuur kent. Een rapper bijvoorbeeld. Want dat is volgens hem de manier om jongeren enthousiast te maken voor literatuur. “Een gratis dun boekje van nog geen 100 pagina’s als opstap naar meer leesplezier. En hoe meer jongeren dat lezen, en daardoor meer lezen, des te  belangrijker en urgenter zo’n geschenk wordt”. (hoor ik hier Kees Broekhof?) Hij signaleert onder jongeren een grote behoefte aan verhalen die ze wel op social media en bijvoorbeeld Netflix vinden en veelvuldig delen maar (nog) niet in de literatuur.

Goed verhaal waar ik het alleen maar roerend mee eens kan zijn. En ik ben niet de enige: op Twitter werd zijn oproep driftig en met veel instemming gedeeld. En ook de CPNB heeft bovenstaande tweet al geretweet dus als Massih nog geen uitnodiging heeft gekregen om eens te komen praten volgt die zeker snel. Goed idee en zoek vooral de samenwerking op. Maar lieve CPNB, als jullie hier mee aan de slag gaan: willen jullie het dan alsjeblieft wel goed doen. Dus gewoon in 2019 het boekenweekgeschenk laten schrijven door iemand die jongeren aanspreekt? Zodat je dubbel aan leesbevordering doet: je trekt een nieuw (jong) publiek en je laat je bestaande publiek kennismaken met iets nieuws. Dus ga er niet in 2018 nog snel even een boekje voor jongeren naast produceren. Een speciale scholierenuitgave. Want daarmee neem je jongeren nog steeds niet serieus. En je andere lezers trouwens ook niet.

En ik snap wel dat zoiets lastig is want de uitgevers hebben bij zo’n jonge schrijver nog geen heel oeuvre achter de hand dat ze opnieuw kunnen uitgeven en de boekhandelaren zullen wel gaan klagen dat voor zo’n “onbekende” schrijver de mensen niet speciaal naar de boekwinkel komen en het hen dus omzet gaan kosten. Maar laten we eerlijk zijn: zolang de NS de Boekenweek blijft sponsoren komen de mensen toch wel zo’n boekje halen. En jullie zijn er toch ook voor ons, de bibliotheken? Jullie zijn toch zelfs ook van ons? En wij zijn toch van de leesbevordering? Dus zullen we afspreken dat in 2019 de bibliotheken nou eens hun zin krijgen en er gewoon een goeie leesbevorderingsactie komt. Met een boek dat óók jongeren leuk vinden en filmpjes en rappers in de bibliotheek en een leesclub waarin jongeren aan ouderen uitleggen waarom ze het zo’n goed boek vinden.

En dan mag Massih van mij directeur boekenweekgeschenk worden. Die heeft overigens wel vaker goede ideeën, hij was de bedenker van Het Stemfeest afgelopen maart, om jongeren aan te zetten om te gaan stemmen. Klonk als een mooi feest. Dus laten we van de volgende Boekenweek ook een feest voor iedereen maken, in plaats van een feest voor mensen die toch al van lezen houden.

Mocht het filmpje hierboven niet werken, bijvoorbeeld omdat je mobiel leest, dan is de column ook te beluisteren op de site van de NPO, hier dus.

Hebben jongeren nog interesse in de bieb?

Wéér een interessant filmpje waar ik door Bram Donkers op geattendeerd werd. Ditmaal van Generation Why, een platform voor jonge mediators dat samenwerkt met de bibliotheek Haarlem. In de Stadsbibliotheek hield Kyaresh Devoudi Negad een korte lezing over hoe de bibliotheek meer jongeren kan bereiken. Jammer genoeg is niet duidelijk ter gelegenheid waarvan hij sprak, ik neem aan dat het publiek wel bestond uit bibliothecarissen.

Kya heeft een leuk verhaal waarvan de strekking is dat de bibliotheek niet zo krampachtig moet doen over jongeren. Hij vergelijkt het met flirten: als een meisje te veel interesse toont is meteen de lol er af. Volgens hem hebben jongeren best interesse in de bieb, ze maken er volop gebruik van. En zolang de bibliotheek de dingen blijft doen waar jongeren behoefte aan hebben zullen ze blijven komen. Al te nadrukkelijk werven schrikt ze alleen maar af.

Maar dan moet de bibliotheek dus wel de juiste dingen blijven doen, blijven faciliteren vooral. Zoals de bibliotheek Kortrijk er voor zorgt dat het in examentijd stil is in de studiezaal en zelfs extra stoelen bij zet voor al die jongeren die komen studeren. Niet erg spannend, wel zeer effectief.

Ik vind het wel een heldere les die we hieruit kunnen leren: blijf bij je leest, blijf doen waar je goed in bent en vooral ook: wees er trots op, sta voor wat je doet.

Nog heel wat werk te doen

Vorige week vrijdag is het seizoen voor de strandbibliotheken in Noord-Holland begonnen; NOS Headlines maakte een filmpje in Zandvoort ter gelegenheid van de opening.

Er valt nog veel werk te verrichten ben ik bang. Niet alleen op het strand…..

Vanmiddag worden de Zuid-Hollandse strandbibliotheken geopend, hoera!

get_footer() ?>