Tenaanval

Van wie is Nederland Leest eigenlijk?

Het is november (altijd november, altijd regen) dus het is weer tijd voor Nederland Leest. Bibliotheken delen weer gratis boekjes uit aan hun leden en overal in het land worden er activiteiten georganiseerd rondom Godfried Bomans en/of Erik of het klein insectenboek.

Hartstikke leuke actie. Een mooie kans om weer eens centraal de aandacht te vestigen op literatuur en lezen. En een mooie aanleiding voor bibliotheken om weer eens een literaire activiteit te verzinnen. Maar toch bekruipt me af en toe het gevoel dat het zo niet helemaal bedoeld was. Het lijkt alsof het steeds meer om de activiteiten gaat en steeds minder om het boek en de discussie daarover. En dat was toch ooit de bedoeling van Nederland Leest, zo is het ooit ontstaan in de Verenigde Staten. One city, one book was bedoeld om als stad samen hetzelfde boek te lezen en er daarna met zijn allen over te discussiëren, om daarmee het saamhorigheidsgevoel te versterken en om een maatschappelijk probleem aan de orde te stellen. Dat laatste is in Nederland nooit een punt geweest, althans niet zo nadrukkelijk. Maar van dat saamhorigheidsgevoel merk ik ook niet zoveel: als je bekijkt wat voor activiteiten er georganiseerd worden dan zijn dat voornamelijk lezingen of theatervoorstellingen. (Als ik die lijst zo zie vraag ik me af overigens af of bijvoorbeeld Ronald Giphart en Loes den Hollander ook een lezing over Godfried Bomans geven of dat die lezingen per ongeluk in het overzicht terecht zijn gekomen, maar dat terzijde)

Niks gezamenlijke voorleessessies, nergens wordt er voorgelezen in de gemeenteraad of bij voetbalverenigingen of op andere onverwachte plekken. En voor alle duidelijkheid: ook mijn eigen bibliotheek doen we dat niet. Maar waarom eigenlijk niet? Want zo was het toch ooit bedoeld? Als een aanleiding om literatuur onder de aandacht van een groot publiek te brengen? Maar die aanleiding begint steeds verder uit beeld te raken, o.a. omdat de CPNB steeds meer leuke dingetjes om het boek heen aan het organiseren is. En dat bedoel ik niet cynisch, ik vind ze echt leuk: de app en die bekende Erikken die voorlezen. Maar alleen voorlezen is niet genoeg, er moet ook over het boek gepraat worden en dat zie ik nergens terugkomen.

Het is ook steeds minder duidelijk dat het eigenlijk een actie vanuit de bibliotheken is. In de eerste editie stond het tenminste nog in koeienletter op het omslag Alstublieft: Dubbelspel. De openbare bibliotheek geeft deze speciale editie aan u cadeau. Maar dit jaar staat zelfs aan de binnenkant van het boekje nergens meer te lezen dat het om een speciale uitgave voor de bibliotheek gaat. Als er op tv aandacht wordt besteed aan deze actie dan valt het woord bibliotheek zelden, het gaat overigens ook zelden meer over het boek. Dat boek lijkt steeds vaker de aanleiding om een gast uit te nodigen in een talkshow of om aandacht te besteden aan het onderwerp van het boek. Nederland Leest lijkt steeds meer een actie van de CPNB te zijn. En de CPNB dat zijn we zelf, maar zo voelt het niet: het voelt toch vooral als iets dat buiten ons om georganiseerd wordt en dat we moeten uitvoeren. Of niet. Want we maken het ze bij de CPNB ook niet erg gemakkelijk door als branche niet eensgezind het initiatief te omarmen maar toch weer te gaan afwijken van een landelijk concept.

Dat de uitgever een commerciële uitgave van het boekje maakt lijkt me voor de hand liggen, en dat de boekhandelaren willen meeliften op alle aandacht begrijp ik ook, maar lieve CPNB: het is toch een actie voor bibliotheken? Mag dat volgend jaar dan ook wat nadrukkelijker naar voren komen?

Of is er iets anders aan de hand? Zijn we gewoon Nederland Leest moe? Is de formule uitgewerkt? Moeten we er misschien gewoon mee stoppen? En wie beslist dat dan eigenlijk? De CPNB? Of hebben wij als branche daar ook iets in te zeggen? Van wie is Nederland Leest eigenlijk?