Over hoe fout de e-book posters zijn
De afgelopen weken heb ik me enorm gestoord aan het e-books campagnemateriaal van Bibliotheek.nl. Had er iets over willen schrijven, maar ach, Wim Keizer heeft dat al op een luchtige manier gedaan in zijn WWW. En Rob Bruijnzeels heeft zich in zijn column op de site van Bibliotheekblad (dankzij Wim deels hier te lezen) heel boos gemaakt dus er is misschien wel genoeg over gezegd. Maar ik kan het toch niet laten, al is de campagne inmiddels afgerond. Ja toch?
Dat ik persoonlijk voor andere slogans of een ander soort campagne gekozen zou hebben is niet zo interessant, dat is een kwestie van smaak. Je kunt het nou eenmaal niet iedereen naar de zin maken met dit soort zaken. Maar wat ik me nou al die weken al afvraag is wat de makers bezielde bij het bedenken van die ene slogan Na het lezen gooi ik mijn boeken gewoon weg. Die is namelijk op zoveel manieren fout dat ik bijna ga twijfelen aan de goede bedoelingen van de campagnemakers. Wat er dan zo fout aan is?
Om te beginnen klopt hij gewoon niet. Want die e-books die gooi je niet weg, die verdwijnen vanzelf van je apparaat na 4 weken. En zelfs al je ze verwijdert, dan gooi je ze nog niet weg want weggooien impliceert dat het iets fysieks is. En een e-book is geen fysiek boek maar een dienst. Daar is dat hele gedoe met Bibliotheek.nl nou net om begonnen. Een dienst gooi je niet weg, die beëindig je. Dus de slogan is feitelijk en grammaticaal onjuist.
Daarnaast kun je bibliotheken zoiets absoluut niet laten zeggen. Bibliotheken zijn er om het boek te promoten (onder andere) en bibliothecarissen houden van boeken. In elke vorm, dus ook digitaal. Het zijn geen bibliofielen, maar zoiets lomps als een boek weggooien als je er klaar mee bent kan echt niet. Dat is bijna heiligschennis. Boeken gooi je niet weg, daar ga je zorgvuldig mee om, daar ben je voorzichtig mee. Er zijn veel bibliotheken die deze poster niet hebben opgehangen omdat ze het anti-reclame vinden: iets waar je waarde aan hecht, iets dat je belangrijk vindt gooi je niet zomaar weg. Waarschijnlijk was dat ook de bedoeling van de bedenkers: gooi er iets onverwachts in, iets om de aandacht te trekken, een dubbele bodem. Grapje! Maar dit is het nét niet. Wat zeg ik, dit is het helemaal niet. Het is niet grappig en het is ongepast.
Het argument van Rob Bruijnzeels had ik zelf niet zo bedacht, maar hij heeft wel een punt: deze campagne onderschat de gebruiker. Die gaat er van uit dat mensen alleen maar aan hun eigen gemak en hun eigen portemonnee denken. Hoeveel mensen zouden dat nou echt willen, boeken weggooien als je ze uit hebt? Waarom groeien die Little Free Libraries zo hard? En waarom puilen de boekenafdelingen van de Kringloopwinkels uit? Omdat mensen de boeken die ze uit hebben een mooi plekje willen geven, omdat ze er iemand anders blij mee willen maken, niet omdat mensen hun boeken weggooien. De slogan past dus ook niet bij de doelgroep.
“Maar Tenaanval, dat is maar één poster, dan hang je die toch niet op?” Ja, dat is nou net het erge: er is een set van verschillende posters en daarnaast heeft elke bibliotheek een banier gekregen. Om extra aandacht te vestigen op de campagne. Twee keer raden welke slogan er op dat banier staat…. Wie heeft dat bedacht? En waarom? Wat ik me steeds afvraag is waarom er in het hele traject nou niemand gezegd heeft: “alles goed en wel, maar dit gaan we dus niet doen”. Dat een reclamebureau met zoiets komt snap ik nog wel, vind het een beetje onzorgvuldig maar dat was misschien ook wel de opdracht. Maar gaandeweg het traject moet er toch ergens iemand zijn geweest die bedenkingen had? Die aanvoelde dat bibliotheken die niet vinden kunnen? Had echt niemand door hoe dom deze slogan was? Of hebben ze expres hiervoor gekozen om die suffe bibliothecarissen eens een beetje op de kast te jagen? Ik weet niet welke van de twee redenen ik erger zou vinden.
Op het congres Collectie in Context heb ik eens rondgevraagd of ik de enige was die hier last van had. Het oordeel was unaniem, ik heb werkelijk niemand gesproken die dit een leuke campagne vind. Veel bibliotheken hebben het banier meteen weggegooid hoorde ik. Zijn wij dan echt zulke zeurpieten? Vandaag las ik in de krant dat een aantal Amsterdamse musea erg ongelukkig zijn met de posters voor de komende Museumnacht. Het thema is Art sells, sex sells. Mooie posters, met foto’s van een bekende fotograaf maar ze slaan de plank mis: musea gaan niet altijd over kunst. Het Anne Frank Huis niet en Nemo ook niet. Dus het thema klopt niet en de foto’s al helemaal niet. De Amsterdamse musea gaan het aankaarten in het volgende museumoverleg, kunnen de bibliotheken deze campagne ook ergens aankaarten?
Helemaal eens!
Ja, ik snap ook echt niet dat er niemand bij zinnen kwam toen dit bedacht werd….
Ik ben geen bibliothecaris maar ik kan me een ander bezwaar tegen de campagne voorstellen: namelijk dat de openbare bibliotheek opnieuw nadrukkelijk wordt geassocieerd met boekenuitleen. Begrijp me niet verkeerd: boekenuitleen, ook digitaal, is een groot goed (als middel dan wel, met als doel persoonlijke ontwikkeling) en bibliotheken moeten dat wat mij betreft altijd blijven doen. Maar ik dacht begrepen te hebben dat de bibliotheken de afgelopen jaren hebben willen uitstralen dat ze veel meer doen dan boeken uitlenen: stimuleren van taalontwikkeling (Boekstart), informatiebemiddeling, ondersteuning van het onderwijs (de Bibliotheek op School), organiseren van debatten en lezingen, bestrijden van laaggeletterdheid (Makkelijk Lezen) en ga zo maar door. De associatie van openbare bibliotheken met het uitlenen van boeken is funest in de huidige bezuinigingsdiscussies, want ‘alles wordt binnenkort toch digitaal [qoud non!] dus dan kunnen die vestigingen dicht en besparen we een hoop geld’. Oftewel: na het uitlenen gooi ik mijn bibliotheek gewoon weg.
Frank,
Ik ben het helemaal met je eens: als het aan mij zou liggen dan zouden we niet zoveel energie (en geld!) stoppen in het benadrukken van onze uitleenfunctie. Maar ik kan me ook wel voorstellen dat ze bij BNL trots zijn op wat ze bereikt hebben met die e-books en dat ze daar reclame voor willen maken. Maar als je daar reclame voor maakt, doe dat dan op een manier die past bij de waarden en uitgangspunten van de branche, zonder de clichés en vooroordelen die welig tieren te bevestigen.
Wie was er nou eigenlijk verantwoordelijk voor deze campagne?
Omdat Diederik van Leeuwen van BNL mij naar aanleiding van berichtgeving over en commentaren op de campagne liet weten dat de campagne door BNL is uitgevoerd in opdracht van de VOB, ben ik nagegaan hoe dat opdrachtgeverschap er precies uitzag.
Dat leverde het onderstaande artikel op (op http://www.bibliotheekblad.nl, d.d. 13-10-2014):
E-bookcampagne Bibliotheek.nl
uitgevoerd in opdracht van VOB;
‘campagneteam keek mee’
De van 13 september tot 10 oktober door Bibliotheek.nl (BNL) gehouden e-bookcampagne is uitgevoerd in opdracht van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB). Dat meldde BNL-directeur Diederik van Leeuwen naar aanleiding van de berichtgeving over en commentaren op de campagne.
Van Leeuwen voegde er desgevraagd aan toe dat de campagne betaald is uit de door BNL in opdracht van de VOB geïnde omslaggelden voor e-content en € 400.000 gekost heeft. Hij vertelde ook dat de campagne is goedgekeurd door het VOB-campagneteam, dat een lijntje heeft met het VOB-bureau. Of er ook een lijntje ligt met het VOB-bestuur, wist Van Leeuwen niet. De governance binnen de VOB is hem niet altijd even duidelijk.
‘Mooie prestatie’
Op de vraag hoe het precies zit met de rol van de VOB in de campagne, waarvan de persberichten, zoals deze van 12 september (pdf), op BNL-papier door BNL verzonden waren en waarover inlichtingen verkrijgbaar waren bij BNL-communicatiemedewerkster Carla van Lomwel, antwoordde VOB-directeur Ap de Vries: ‘Al weer enkele jaren kopen openbare bibliotheken gezamenlijk binnen VOB verband e-content in. Dit jaar is in technische zin het e-bookplatform gerealiseerd en zijn we tot op heden in staat geweest ca. 7.000 titels (e-books) in te kopen. Het begint echt iets te worden (ook in kwaliteit) en dit aantal groeit door.’
De Vries zei verder: ‘Als je die content hebt, moet je daar je afnemers, de bibliotheekleden, ook op attenderen. De VOB-Inkoopcommissie legt jaarlijks aan de VOB-leden in de ALV haar inkoopplan voor het volgend jaar voor: de soorten content, de bijbehorende bedragen en een bedrag voor marketingactiviteiten. De laatste keer betrof dat in december 2013 voor het jaar 2014.
De start van het e-bookplatform werd voorzien en daarom heeft de VOB Inkoopcommissie – binnen haar door de leden van de VOB afgegeven mandaat (na positief advies van het VOB-bestuur) – aan BNL gevraagd een e-bookcampagne te ontwikkelen en uit te voeren, te bekostigen uit het marketingbudget binnen de geplande besteding van de omslaggelden. Vervolgens heeft BNL in de ontwikkeling en uitvoering het campagneteam (onderdeel van de Commissie Marketing zie link http://www.debibliotheken.nl/de-branche/marketing/commissie-marketing/) betrokken. Het campagneteam bestaat uit een aantal ervaren marketing- en communicatiedeskundigen van openbare bibliotheken en kijkt bijvoorbeeld ook goed mee naar de aansluiting van de CPNB-campagnes op de mogelijkheden van de bibliotheken. Het team is een werkgroep van de Commissie Marketing.
Een mooi staaltje van operationele uitvoering en slagvaardige samenwerking, dat heeft geleid tot een moderne, prikkelende (je wilt toch immers de aandacht van het publiek, te midden van de veelheid van reclame-uitingen) campagne. Met als doel: om het uitlenen van e-books onder de aandacht van het publiek te brengen. Dat die campagne bij het publiek, en daar doen we het toch voor, aanslaat mag blijken uit de resultaten tot nu toe. Er zijn veel bibliotheken die goed met de campagne uit de voeten kunnen en erop inhaken (spreek eens met die bibliotheken). Gezamenlijk hebben we het glas dus voor minstens de helft gevuld. Een mooie prestatie waar alle betrokkenen trots op zijn.’ Tot zover Ap de Vries.
Advisering
Volgens de site over de Commissie Marketing, waar De Vries naar verwees, geeft het campagneteam namens de bibliotheken advies aan de Commissie Marketing over landelijke marketing- en communicatiecampagnes en toetst het de campagnes.
De Commissie Marketing als beleidsadviescommissie adviseert op haar beurt het VOB-bestuur via het bureau, zo zegt de VOB-site hierover.
‘Duidelijker positie campagneteam’
De voorzitter van de VOB-commissie Marketing, Frans Bergfeld (Bibliotheek Waterland), verwees desgevraagd naar dezelfde informatie als de Vries, en voegde er aan toe: ‘Het campagneteam heeft inderdaad meegekeken naar de e-bookcampagne die BNL heeft uitgevoerd en was dus op de hoogte van de campagne. Het was de eerste keer dat we op deze manier werkten. Voor de toekomst zou ik wel een duidelijker positie van het campagneteam willen bij dergelijke activiteiten, nu was de invloed van BNL als uitvoerder nog erg groot, wat mij betreft wordt het campagneteam in de toekomst vroeger betrokken bij campagnes zodat ze niet alleen advies kunnen geven over wat ontwikkeld is maar mee kunnen denken over wat ontwikkeld wordt.’
‘Risico blijft’
Op de vraag of Bergfeld zelf van tevoren de zes posters met de teksten ‘Ik betaal niet voor mijn abonnement’, ‘Ik leen mijn boeken liever ’s nachts’, ‘Door te lenen, werk ik niet voor niets’, ‘Ik breng mijn geleende boeken niet meer terug’, ‘Na het lezen gooi ik mijn boeken gewoon weg’ en ‘Mijn lievelingsboek is nooit meer uitgeleend’ gezien heeft, antwoordde hij: ‘Nee, ik kende die teksten niet. Daar ligt ook wel een keuze, ga je inhoudelijk meediscussiëren over de invulling van een campagne (dit woordje niet, dat zinnetje moet net even anders) of ga je in hoofdlijnen akkoord met de briefing voor een campagne. Er zijn andere mensen die inhoudelijk sparring partner zijn voor het reclamebureau, dus ik vind niet dat ik dat nog eens dunnetjes over moet doen. Daarmee blijft altijd het risico dat als je de uitwerking ziet je denkt, dat had ik zelf niet zo gedaan. Maar een campagne waar 160 directeuren volmondig ja tegen zeggen nadat ze gekend zijn in de specifieke inhoudelijke uitwerking lijkt mij een utopie…’
Ook Ap de Vries meldt desgevraagd de posters niet van tevoren gezien te hebben.
‘Moedig voorwaarts’
Net als De Vries, denkt ook Van Leeuwen dat met de kritiek uit bibliotheken nog wel meeviel. Hij zei: ‘Natuurlijk zijn wij wel verantwoordelijk voor de posters, maar als je niets doet met een opvallende tekst of knipoog dat val je ook niet op’. En verder: ‘Zoals in elk democratisch model bepaalt een kleine minderheid het beleid, tenzij de meerderheid vooraf oplet of reageert (achteraf is altijd te laat, dat weet je). Maar ik vraag me ook af of in dit geval het negatieve sentiment in de minderheid is – de meeste bibliotheken willen toch vooral moedig voorwaarts.’
Wim,
Bedankt voor de toelichting.
In het woud van clichés en algemeenheden dat jij schetst is de voorzitter van de VOB-commissie de enige die ik begrijp: natuurlijk moet je je als bibliotheekdirecteur niet willen bemoeien met de praktische uitvoering van zo’n campagne, je moet kunnen vertrouwen op de deskundigheid van de mensen die je daarvoor hebt ingehuurd of aangewezen. Maar dat was in dit geval dus niet helemaal terecht is gebleken.
De enige poster die ik zag was “ik leen liever snachts”, die snap ik wel, en is niet fout.het “weggooien”is provocerend en daarom wel aardig.Maar omdat het alleen maar weer uitlenen, uitlenen, uitlenen is, schieten we weer niks op…Niks interessants bedacht wat ebooks nog meer voor de mensheid kunnen betekenen.Het reclameteam heeft zoals vaker bij hoogopgeleiden zelf totaal geen benul willen hebben van de rest van bibliotheekwerk.Dus Frank’s reactie ondersteun ik volledig. Goed, Jeanine, dat je me hierop attent maakte!
Interessante discussie. Mag ik overigens opmerken dat ik het stukje ‘Advisering’ 4x heb moet lezen om uiteindelijk te begrijpen welke commissie/werkgroep/bestuur aan welke werkgroep/commissie/bestuur advies geeft en/of welke verantwoordelijkheid heeft en/of nu eigenlijk doet/deed…..en weet eigenlijk nog steeds niet zeker of ik de knoop ontward heb.
Eric-Jan,
Welkom in de wereld van de openbare bibliotheken 😉
Die wirwar aan commissies en werkgroepen is misschien een van de oorzaken van dit resultaat. Veel te lange lijnen waardoor de afstand tot de praktijk te groot wordt en de campagne los gezongen wordt van de werkelijkheid.
Ik schreef onderstaande tekst over deze posters al in het bibliotheekblad artikel over E-books. De daarin besproken PR campagne is gewoon uitgesteld. In juli was er ook nog een klankbord bijeenkomst over de e-books en daar werden deze posters ook al afgekraakt en als onrealistisch afgedaan. Wie heeft de macht in bibliotheekland? blijkbaar heeft de PR-machine deze (hoe ingewikkeld deze ook is: zie uitleg Wim Keizer). Ook het gratis weggeven van een jaarabonnement aan mensen die zich aanmelden tijdens de campagne, heeft een hoog gehalte van “sigaar uit eigen doos”. Want blijkbaar kan de “gelukkige” bibliotheek waar deze aanmelder woont dit abonnement zelf betalen. Onze bibliotheek wist hier niets van.
Van de zomer heb ik nog gepleit om deze campagne af te blazen en langzaam de e-book uitleen uit te bouwen, de nieuwe site af te wachten en te stoppen met aanbieden van DRM-beveiligde boeken, zeker nu ook blijkt dat Adobe Digital Editions versie 4 spionage pleegt op je hardschijf en alle EPUB bestanden (ook niet bibliotheekboeken) verstuurt naar Adobe.
Citaat uit bibliotheekblad artikel over e-book
Op 6 mei 2014 start de landelijke multimedia e-bookcampagne met outdoor, print, radio en online media. De pr gaat gewoon door, terwijl de uitbreiding van het aanbod is afgeblazen. Misschien vinden ze het bij marketing een geweldige slogan, maar bibliotheken die voornamelijk nog (papieren) boeken uitlenen gaan geen banner plaatsen met de tekst ‘Na het lezen gooi ik mijn boeken gewoon weg’. Het weggooien van boeken roept associaties op met ‘troep’ en ‘overbodig’. De campagne is volledig opgezet vanuit het e-book oogpunt en er is geen rekening gehouden met het feit dat bibliotheken nog heel veel papieren boeken uitlenen. De tekst is bovendien inhoudelijk fout: de e-books kun je niet eerder inleveren, maar verdwijnen pas na drie weken…
Ook met het gebruik van de titel Het Diner van Herman Koch voor de sticker ‘Dit boek is ook te leen als e-book’ is tot nu toe een verkeerd beeld opgeroepen: die titel is helemaal niet te leen als e-book. In plaats van promofolders is er meer behoefte aan een duidelijk stappenplannen voor hoe je boeken op een e-reader kunt krijgen of hoe een app werkt.
Jan,
mijn stuk was misschien een beetje mosterd na de maaltijd want de campagne is al afgelopen. Maar ik heb het voornamelijk geschreven omdat ik merkte dat ik allesbehalve de enige was die zich er aan ergerde. En het verbaast me dat we met zijn allen blijkbaar zo masochistisch zijn dat we banieren neerzetten met slogans waar we zelf niet achter staan. Sterker nog: waar we ons aan ergeren en waarin we impliciet ons eigen werk associëren met iets wat wel weg kan.
Tjonge, wat BRAAF allemaal weer. Alsof niet iedereen, jonger dan wij allemaal zoals blijkt, weet dat dit over eBooks gaat en dat je eBooks niet weggooit ‘In de prullenbak ermee’ ha, ha, hilariteit alom. Behalve in de bibliotheek, daar denken ze als je roept: ‘Ik ga mijn eBooks verbranden’ ook werkelijk aanzet tot boekverbranding. Jongens kom op niet zo binnen de lijntjes!!
Ik ga nog even nader in op Frank Huysmans en LeoWillemse (de “digitale bibliotheek” als uitleenbibliotheek).
Tot nu toe benadrukt BNL in haar publicaties en campagnes sterk de uitleenrol (e-books aanbieden). Dat was ook aanleiding voor m’n gastblog “Tralalabibliotheek en letterbibliotheek” (zonder inlog te lezen aan het eind van de WWW van februari: http://www.bibliotheekblad.nl/Handlers/ToonNieuwsbrief.ashx?id=1000000066&rendermode=html¶ms=)
Maar de KB wil nog een visie ontwikkelen op de landelijke digitale bibliotheek (waar zij ingaand 2015 verantwoordelijk voor wordt). Daar is juist vandaag een (helaas besloten) KB-bijeenkomst over, zie: http://www.debibliotheken.nl/de-vob/agenda-items/bericht/naar-een-nieuw-bibliotheekperspectief/. Er wordt al veel over getwitterd ;-).
Laten we hopen dat die landelijke digitale bibliotheek meer wordt dan een traditionele groei-uitleenbibliotheek. Waarom neemt de bibliotheekwereld bijvoorbeeld Wikipedia niet over? (die vraagt nu steeds geld aan bezoekers en kan dus een deelnemende partij goed gebruiken).
Tonia,
Dit is voor het eerst dat iemand mijn blog braaf noemt! Wel weer eens verfrissend dank je wel 🙂 Over het algemeen vinden mensen het alleen maar irritant als iemand niet jubelend de landelijke ontwikkelingen omarmt.
Het is overigens maar de vraag of iedereen natuurlijk meteen door heeft dat die posters gaan over e-books. Volgens mij niet, en dat is ook niet de bedoeling want dat is nou net de grap van die posters. “ik leen mijn boeken liever ’s nachts”: dat kan in geen enkele bibliotheek, behalve in de digitale bibliotheek. Ha,ha, doordenkertje….
Mijn punt is: als je een doordenkertje maakt, doe er dan eentje die past bij de bibliotheek. Dat mag je best braaf noemen, als je wil.
Ik wil Eric-jan Dol bijvallen in zijn korte reactie [19 Okt.].
Als buitenstaander probeerde ik de discussie te volgen. Maar met name de reacties van Wim & Jan met ook nog eens veel afkortingen met hoofdletters die me helemaal niets zeggen, haak ik totaal af. Jullie behoeven helemaal geen geheimtaal te ontwikkelen . Het is nu al waarschijnlijk alleen bij de echte insiders te volgen. Als jullie daarop uit zijn zit je goed. Zo niet, dan zullen jullie bij ’t maken van jullie punt je toch meer in moeten leven in de beperkte kennis van de buitenstaander. Sorry boys. Dat is mijn mijn mening.
Beste Ger,
De vele afkortingen in de reacties zijn geen geheimtaal maar vaktaal, je bent midden in een discussie tussen professionals terecht gekomen. Dit blog gaat over bibliotheken en bibliothecarissen, dus we willen vooral elkaar overtuigen, niet zozeer buitenstaanders. Maar je bent van harte welkom.