Nu nog over de Kersttoespraak schrijven? Een beetje laat, maar ik doe het toch want ik merk dat ik behoorlijk chagrijnig wordt van al dat commentaar op de toespraak van Koning. En aangezien de Koning zich niet kan verdedigen ga ik dat bij deze doen. Niet dat hij dat nodig heeft, maar toch. Als iedereen zijn frustraties mag botvieren op het internet mag ik dat ook.

Want het lijkt alsof die toespraak voor een heleboel mensen reden was om maar weer eens op een stokpaardje te klimmen. Als ik sommige reacties lees vraag ik me af of we wel dezelfde toespraak gezien hebben. En ok, ik ben een monarchist, dus ik ben bevooroordeeld. Maar ik weet dat tenminste van mezelf, dus ik pretendeer niet objectief te zijn.

Vlak na de toespraak werden er op Twitter alleen een paar grapjes gemaakt over de opmerking “Twitter maakt bitter“ en kregen mensen “zin in gemeenschap“. Maar dat bleek alleen maar in mijn eigen bubbel te zijn, want daar buiten waren mensen blijkbaar heel erg boos over het feit dat er geen kerstboom in beeld was. Toen woensdag de kranten verschenen gingen de professionals los. Er kwamen analyses waaruit bleek dat de toespraken steeds korter werden (van gemiddeld 10 minuten naar ruim 6 minuten nu), dat hij het woord ‘ik’ dit jaar veel gebruikte (maar het woord ‘wij’ ook) dat de Koning nog steeds niet erg op zijn gemak lijkt voor de camera maar dat hij duidelijk geoefend heeft. In de Volkskrant gingen ze helemaal los: “Sheila Sitalsing fileert de kersttoespraak van de koning” kopten ze daar. Ze waren er duidelijk trots op. Sitalsing vond het helemaal niks: Willem-Alexander mag geen uitdrukkingen als “steeds meer” gebruiken, zijn verhaal is niet onderbouwd want het is helemaal niet waar dat mensen elkaar niet meer ontmoeten en mensen zitten ook niet in een bubbel. En trouwens: de Koning zit niet eens op Twitter, dus wat weet hij nou helemaal. Het is geen journalistiek stuk voor de krant he, Sheila. Het is een toespraak, met een hoog symbolisch gehalte. Daar moet je andere maatstaven bij hanteren.

En Ewald Engelen maakt zich weer eens zo druk dat hij zelfs vergeet goed te luisteren. Hij verwijt de Koning dat die het woord ‘natuurramp’ gebruikt in verband met de orkaan op de Antillen. Maar het is volgens hem helemaal geen natuurramp want die klimaatverandering wordt veroorzaakt door menselijk handelen, en dan met name door de kapitalisten. Dat is ongetwijfeld waar, maar de Koning gebruikt het woord ‘natuurramp’ helemaal niet. Hij heeft het over het ‘natuurgeweld’ dat het leven van de inwoners van Sint-Maarten, Saba en Sint-Eustatius overhoop had gegooid. Verder ontbreekt volgens Engelen ‘volledig het politiek-economische perspectief’ in de toespraak. Euh, dat kan kloppen Ewald, daar mag Willem-Alexander ook niks over zeggen. Als hij dat wel had gedaan was de wereld te klein geweest. Engelen maakt zich zo boos dat de tekst van zijn column volgens mij langer is dan die hele toespraak.

Ik vind het zo gemakkelijk: los gaan op zo’n toespraak. Los gaan op iemand die één keer per jaar iets in het openbaar mag zeggen dat hij zelf bedacht heeft. Die de rest van het jaar alleen maar teksten van anderen mag voorlezen en eigenlijk alleen maar zijn mond moet houden. Vooral ook iemand die zich niet kan verdedigen. Die weet dat al zijn woorden op een weegschaaltje liggen. En die ook weet dat in heel veel huiskamers mensen zich aan het verheugen zijn op die toespraak. Mensen die misschien niet alle details begrijpen van wat hij zegt, maar die het wel belangrijk vinden en die daar een goed gevoel aan overhouden: met de Kerstboodschap van de Koning begint de Kerst pas echt. En in sommige families misschien na het Urbi et Orbi.

Het is ook wel cynisch dat een toespraak waarin wordt opgemerkt “Nuance en inlevingsvermogen lijken bij voorbaat het onderspit te delven” meteen zo zijn eigen gelijk bewijst. En overigens al die bibliotheekmensen op Twitter die het jammer vonden dat de Koning de bibliotheek niet noemt als ontmoetingsplaats: serieus? Ja, jammer inderdaad dat hij de bibliotheek niet noemt. Maar zijn punt was dat alleen het ziekenhuis een plek is waar je in contact komt met mensen met een andere achtergrond. En dat klopt toch? In de bibliotheek is iedereen welkom en we doen heel erg ons best om een zo breed mogelijk publiek te bereiken maar bij ons komt ook maar een beperkt publiek en echt niet iedereen. Juist de mensen die het het hardst nodig hebben komen niet. Of mondjesmaat. Dat zien we graag anders, maar het is wel de realiteit. En inderdaad, in het ziekenhuis komt iedereen. Meestal tegen zijn zin overigens en echt blij word je er niet van.

Wat mij eigenlijk nog het meest opviel is dat er nauwelijks werd gereageerd op Willem-Alexanders opmerking over Twitter. Dat was in 2009 wel anders, toen had Koningin Beatrix het over ‘snelle, korte boodschapjes’ waarmee mensen communiceerden en dat onze samenleving steeds individualistischer werd. Toen was Twitter te klein. Jan en alleman voelde zich aangesproken en iedereen deed zijn best om uit te leggen dat Trix er niks van begrepen had. “Op spreken zonder respect wordt niemand meer afgerekend” lees ik nu terug in die toespraak. Dat zei ze mooi toen. Maar er is niet echt iets veranderd sinds die tijd, integendeel.

Dus heeft het nog wel zin zo’n toespraak? Tijdens het kerstdiner op tweede kerstdag vroeg ik aan mijn ouders of ze de Koning ook hadden gezien. “Ja zeker. Het was mooi. Hij zei dat mensen meer dingen samen moeten doen en niet allemaal zo individualistisch moeten zijn. Hij vindt dat we vaker wij moeten zeggen” zei mijn vader. “En er stonden zulke prachtige kerststukken op de achtergrond” zei mijn moeder. Volgens mij is dat zijn doelgroep en ik vind “Niet zoeken naar een breder ik, maar naar een groter wij” prachtig geformuleerd. Dus wat mij betreft: Leve de Koning!