Het vak van bibliothecaris
Voor de lezers die hier terecht kwamen dankzij het interview dat Karen Bertrams met mij had, voor de site van Probiblio, en die teleurgesteld waren toen ze een oud bericht over Ethan Hawke zagen hierbij een stukje dat wél over bibliotheekwerk gaat. Over dat bibliothecaris zijn een vak is en dat er daarom een volwaardige opleiding voor zou moeten zijn. Op minimaal HBO-niveau. Toen ik daar in 2015 voor het eerst een stuk over schreef werd daar zeer wisselend op gereageerd: de reacties onder het stuk zelf waren instemmend maar daar bleef het wel zo’n beetje bij. In ‘de echte wereld’ werd er op zijn vriendelijkst een beetje om gegrinnikt, meestal werd het niet serieus genomen en ik werd één keer echt uitgelachen toen ik het in een vergadering noemde, over wat er nodig was voor de toekomst van de branche. Nu overal steeds meer bibliothecarissen met pensioen gaan begint eindelijk breed door te dringen dat daarmee toch wel erg veel kennis verdwijnt.
Ja, de afgelopen jaren is er echt wel het een en ander op dat gebied gebeurd en ik weet inmiddels ook dat je niet zomaar een nieuwe hbo-opleiding uit de grond tovert. Sterker nog: dat is bijna onmogelijk door de ingewikkelde structuur van het hoger onderwijs. Dus we zijn aangewezen op modules waarin zo goed mogelijk verschillende losse trainingen bij elkaar gevoegd kunnen worden tot één deelcertificaat. Daarbij is het heel fijn dat NBD biblion een opleiding voor collectioneurs is gestart. Misschien een beetje vreemd dat een leverancier van bibliotheekmaterialen ook een opleiding verzorgd over hoe je die materialen aanschaft, maar ik klaag niet want hoera er is een serieuze cursus. Als er érgens kennis over collecties zit is het bij NBD biblion, dus ik heb alle vertrouwen in de kwaliteit er van.
Ik hoop dat er binnen die modules ook ergens zoiets als beroepseer aan de orde gaat komen. Dat plaatje hierboven, van Stephen Colbert die over ex-president Trump zegt dat “he’s going to get taken down by the librarians”, dat klopt natuurlijk niet. Want bij de National Archives werken geen bibliothecarissen maar archivarissen. Alleen: ‘archivists’ bekt niet zo lekker en iedereen begrijpt meteen wat Colbert bedoelt met zijn ‘They’re organised, they know where everything is’. Er zijn grote verschillen tussen archieven en bibliotheken, maar ‘organised’ zijn en weten waar alles is is wel een kernwaarde voor zowel bibliotheken als archieven. Een van de grootste verschillen tussen openbare bibliotheken en archieven is dat archieven een bewaarfunctie hebben en bibliotheken niet. Daar draait het om de toegankelijkheid, om het ’ter beschikking stellen van informatie’. Dat is bij archieven ook belangrijk, maar het bewaren is de hoofdtaak en de archivaris is daar een spil in. Ik kan me niet voorstellen dat er in archieven schamper wordt gedaan over regels die gevolgd moeten worden of dat ze daar hun eigen opleiding zouden laten opheffen. Daarbij helpt het natuurlijk dat er wettelijke voorschriften voor archieven zijn. In een bibliotheek zijn er heel veel mensen met andere dingen dan de collectie bezig, dus dat het technische deel van bibliotheekwerk minder centraal staat is best begrijpelijk. Maar het gebrek aan vakkennis begint soms schrijnende vormen aan te nemen. Zo las ik laatst een stukje van een bibliotheekmedewerker waarin ze uitlegde dat kinderen die A-boeken lezen in de midden- of bovenbouw van het basisonderwijs zitten. Het is echt basiskennis, om te weten hoe dat wel zit (want dat is ECHT NIET zo), dus dat vond ik tamelijk verontrustend.
Voor die collectioneurs-cursus van de NBD was zoveel belangstelling dat ze een tweede klasje gaan maken. Dat vind ik heel bemoedigend maar het is ook heel pragmatisch dat die cursus zo’n succes is: al die boeken komen niet vanzelf in de kast. Gebrek aan kennis en ervaring in de front-office valt veel minder op dus ik hoop dat ook op dat gebied snel trainingen komen. Binnenkort start Jannie van Vugt als coördinator Brancheopleiding bij de VOB. Ik heb veel vertrouwen in haar, ik ga er van uit dat de erkenning van het vak van bibliothecaris hiermee weer een stukje dichterbij is gekomen. En anders schrijf ik er gewoon weer een stukje over..
Goede beschrijving van het onderscheid tussen bibliotheken en archiefdiensten, Jeanine.
Een kanttekening:
“Ik kan me niet voorstellen dat er in archieven schamper wordt gedaan over regels die gevolgd moeten worden of dat ze daar hun eigen opleiding zouden laten opheffen. Daarbij helpt het natuurlijk dat er wettelijke voorschriften voor archieven zijn.”
Toch is dat wat op dit moment ongeveer gebeurt in de concept-Archiefwet die nu in de Tweede Kamer ligt. In de oude wet werd nog geëist dat lokale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen) alleen iemand met een Archivistiek-diploma aan konden wijzen als archivaris en stonden de eisen aan dat diploma in de onderliggende regelgeving. In de concept-wet is de diploma-eis vervallen en mag iedere lokale overheid iemand aanwijzen die ze “deskundig genoeg” vinden.
Overigens zie je dat gebrek aan vakkennis ondertussen ook bij steeds meer archiefdiensten opspelen…
Hoi Janine,
Ik ken de opleiding van NBD niet, maar kritisch alsook ben vraag ik me af wat de inhoud is. Gaat het echt om collectioneren of is het een cursus hoe je gebruik kunt maken van de geautomatiseerde bestelsystemen van NBD. Daar is op zich helemaal niets mis mee, maar collectioneren is breder. Het is een van de belangrijkste voorwaarden om de doelstellingen en idealen van het vak te realiseren. In onze pragmatische wet komen idealen niet voor. Daar worden publieke waarden met 5 functies genoemd. Ook wordt een landelijk collectieplan genoemd. Voor idealen moeten we naar het Unesco manifest en voor collectievorming blijkbaar naar de NBD. Wonderlijke branche toch dat Nederlandse bilbliotheekwerk.
Dag Jouke,
Nee, dit gaat echt over collectioneren in de breedte. Om gebruik te maken van de bestelsystemen hoef je niet een hele cursus op te tuigen. De NBD cursus is opgezet en wordt gegeven door ervaren collectioneurs van bibliotheken dus dat is voor mij een andere reden om vertrouwen te hebben in de kwaliteit er van.
@ Ingmar,
Oeh, dat klinkt niet goed. Ik had wel al wat kritische tweets over die nieuwe Archiefwet voorbij zien komen maar ik weet er te weinig van daar iets over te kunnen zeggen. Ik was al jaloers genoeg op de manier waarop het vak van archivaris geborgd was in de wet, maar dat precies dat nu op de tocht komt te staan lijkt me heel erg. Ik neem aan dat dit voorstel niet uit de archiefwereld zelf komt maar dat er flink gelobbyd is door gemeentes en provincies?
@Jeanine Ja, vooral de gemeenten willen er van af…
Waarom verbaast me dat nou niet? 😉
Ik ben het helemaal met je eens, behalve dat ik ook heel erg twijfel over op opleiding van de NBD. Dat is hetzelfde als een leerstoel betaalt door een bedrijf. De betreffende professor zal best te goeder trouw zijn, maar bijt natuurlijk nooit de hand die hem te eten geeft.
En ik blijf dat Ai systeem (voor nu in ieder geval) alleen maar een combinatie van achterflap en Wikipedia vinden.
@Karin,
Zoals gezegd heb ik wel vertrouwen in die cursus, onder andere omdat ik weet wie hem gaat geven. Ik krijg niet de indruk dat de NBD die cursus heeft opgezet omdat ze klanten willen werven. Maar ze hebben er zelf ook last van als er te weinig kennis in de branche zit.
En ja, ik geloof meteen dat die AI’s waardeloos zijn (ik zie ze te weinig om er zelf iets over te zeggen) maar collectioneren is heel veel meer dan AI’s.
@Jeanine de ai’s van de NBD zijn altijd de basis geweest waarop bibliothecarissen hun aanschaf baseerden. Die basis is nu weggevallen.
Daarnaast is collectioneren steeds meer gecentraliseerd vanwege bezuinigingen.
Ik blijf het bizar vinden dat een bedrijf dat in het leven is geroepen is om bibliotheken te helpen een goede en duurzame collectie op te bouwen, die basis heeft weggegooid en nu nb zelf met een cursus collectioneren komt.
Je denkt toch niet echt dat we de bezuinigde uren terug krijgen?
Mijn opleiding op de BDAT (1973-1975) en het derde jaar op de Tiele Academie was zeer breed, ook buiten alle bibliotheektechnische vakken: Encyclopedie van de wetenschappen e.d. Kortom ook een forse portie algemene ontwikkeling hoort daarbij. Daar kan zo’n cursus, hoe goed hij ook zal zijn (van harte succes toegewenst!), niet tegenop.
Laten we voor een nieuwe allround opleiding kijken naar het curriculum van toen en dat fors moderniseren.