Een AI is geen recensie
Nu zelfs Frits Spits (die ik hoog heb zitten) niet schijnt te begrijpen hoe Nederlandse openbare bibliotheken hun boeken aanschaffen voel ik me geroepen om dat hier uit te leggen. Want ook hij heeft een heel romantisch, maar zeer achterhaald en eenzijdig beeld van hoe bibliotheken collectioneren.
Voor wie het gemist had: NBD Biblion gaat de AI’s voortaan geautomatiseerd opstellen, met behulp van de artificial intelligence van Bookarang; dat programma bieden ze ook aan als selectiehulp voor lezers. Dat doet NBD biblion o.a. omdat ze een boek daarmee veel eerder kunnen aanbieden aan de bibliotheken: normaal gesproken wordt elk boek eerst naar een recensent gestuurd, die krijgt twee tot drie weken de tijd om daar een recensie van te maken en dan pas gaat het boek het aanbodproces in, dat ook een paar weken duurt. De bibliotheken zijn over deze verandering al geïnformeerd, zowel de directies als de collectiemedewerkers. In het verleden hebben de bibliotheken veel geklaagd over de dienstverlening van de NBD (zoals ik hen voor het gemak maar even blijf noemen) en dan met name over dat het zo lang duurde voordat nieuwe titels werden aangeboden. Er zat soms wel twee maanden tussen het moment dat een boek uitkwam en het moment dat het daadwerkelijk in de bibliotheek stond. Dat is vaak niet zo’n probleem maar bij bestsellers is het heel vervelend om steeds aan de lezers te moeten uitleggen dat nee helaas, het boek nog niet binnen is.
De bibliotheken wisten dit dus al maar de recensenten nog niet. Die kregen afgelopen maandag een mailtje van de NBD dat hun diensten erg gewaardeerd werden maar dat ze er mee gaan stoppen. Ik kreeg ook zo’n mailtje, want ik schrijf ook af en toe een recensie. Over architectuurboeken. Dat mailtje kwam voor een heel groot deel van de recensenten nogal uit de lucht vallen en een aantal van hen zocht woedend de publiciteit op. Met name het weblog Tzum, dat al eerder over deze plannen had geschreven, stookte het vuurtje graag op. Vanochtend zat Nina Nannini, de directeur van de NBD in het radioprogramma van Frits Spits, de Taalstaat, om hier over te praten. Dat fragment kun je hier terugzien. Frits Spits vraagt zich op een gegeven moment vol afgrijzen af of er dan geen enkele bibliotheekdirecteur is die zegt “Ik heb verstand van boeken en IK bepaal hier welke boeken wij aanschaffen.” Het is bijna aandoenlijk hoe naïef dat is. Dus daarom, speciaal voor Frits Spits, een toelichting:
Ik ben een bibliotheekdirecteur die van boeken houdt. Maar gelukkig heb ik een paar collega’s die veel meer verstand van boeken hebben dan ik en die ook beter weten wat er allemaal wel en niet in onze collectie staat. Die collega’s bekijken elke week een heel pak recensies van de NBD, van alle nieuwe boeken die in de afgelopen periode zijn uitgekomen. Let wel: ALLE nieuwe boeken. Dus niet alleen Nederlandse literatuur, maar ook kinderboeken, eerste leesboekjes, boeken over sport en mindfullness en autotechniek en postzegelalmanakken. En herdrukken en reisgidsen en oh ja, ook nog een heleboel vertalingen van thrillers en nieuwe uitgaves van de Zeven Zussen. Uit dat hele pakket (geen idee hoeveel boeken dat per week zijn maar het zijn er echt heel veel) maken die collega’s elke week een keuze. Bij het maken van die keuze spelen een aantal dingen mee: hoe past dit in de collectie, hebben we er al iets over, voegt dit iets toe, hoe is de kwaliteit, is het een bekende schrijver, gaat dit uitgeleend worden? Vooral bij die laatste vraag speelt de publiciteit een rol: zijn er al goede recensies over geschreven of is het op tv geweest? Als het goed is helpt de tekst van de recensie van de NBD bij het beantwoorden van die vragen. Maar het is dus niet zo dat als een recensent van de NBD iets een goed boek vindt, het automatisch wordt aangeschaft. Want er is maar beperkt behoefte aan boeken over het houden van kippen of het bakken van taarten dus als we daar voldoende, kwalitatief goede, boeken over hebben dan wordt het boek niet aangeschaft. We hebben maar een beperkt collectiebudget en ook maar beperkt ruimte in onze boekenkasten dus er moeten keuzes gemaakt worden.
Hierboven zie je een recensie van het laatste boek van Ronald Giphart. Deze werd gebruikt als voorbeeld van hoe zo’n ‘recensie door een computer’ er uit ziet. Voor de aardigheid heb ik afgelopen week eens aan mijn collega Louise (een van onze collectioneurs) gevraagd wat zij doet als er een nieuw boek van Ronald Giphart uitkomt. “Nou, dan bel ik eerst de boekhandel. Dan hebben we meteen één exemplaar zodra het uitgekomen is en als het dan wordt aangeboden bij de NBD dan bestel ik er nog twee of drie, een beetje afhankelijk van hoe de recensies in de krant waren. Want Giphart wordt hier in Roermond niet zo heel goed gelezen dus daar bestel ik er niet zo veel van.”* Ik heb er nog even nadrukkelijk naar gevraagd, maar in dit geval leest ze de recensie van de NBD inderdaad niet. Want Louise hoeft in dit geval niet te weten wat de mening van een redelijk anonieme recensent is, ze vertrouwt de literaire recensenten van de kranten.
Volgens mij is een van de oorzaken van de verwarring het gebruik van het woord recensie en recensent. Daarmee krijgen veel buitenstaanders meteen die associatie van een inhoudelijk kwaliteitsoordeel en hoge kunst. Maar deze recensies heten niet voor niks ‘aanschafinformatie’, in de branche afgekort tot AI. Deze recensies moeten vooral iets zeggen over de bruikbaarheid van het boek voor de openbare bibliotheken. Ik kan, als architectuurhistoricus, heel erg enthousiast zijn over een boek dat ik gelezen heb (bijvoorbeeld over architect Jan Sterenberg) maar ik wéét, als bibliothecaris, dat dit boek weinig uitgeleend gaat worden omdat de paar mensen die hier in geïnteresseerd zijn het boek zelf kopen. Dus ik doe mijn best om in 1100 posities te beschrijven dat het een belangrijk boek is, vanwege de architect en zijn positie in de Nederlandse architectuurwereld, maar ik ben realistisch genoeg om te beseffen dat er niet veel bibliotheken zijn die dit boek zullen aanschaffen.
Afgelopen week vroeg een journalist me of ik onze collectievorming in zijn geheel aan een computer zou uitbesteden en mijn antwoord was heel nadrukkelijk “Nee”. Want de ervaring en de kennis van onze collectioneurs is onmisbaar. Op dit moment althans. Ik sluit niet uit dat dat in de toekomst ooit gaat veranderen maar als het aanschafproces helemaal geautomatiseerd wordt: wie loopt er dan naar de kast om te kijken hoe het boek er uit ziet, waarvan een herdruk wordt aangeboden? En wie ziet er dan dat op het boek dat volgens het systeem pas 10 keer is uitgeleend een lelijke koffievlek zit zodat er toch een lekker fris nieuw exemplaar wordt aangeschaft? Ik weet het niet hoor, voorlopig blijven mensen bij ons de aanschaf doen. Binnenkort dan alleen wel op basis van informatie die door een computer is aangeleverd.
*Voor het geval Ronald Giphart dit zelf leest: sorry
Goed stuk. Maar er is nog een aantal aspecten dat van belang is.
1. Vaak worden door bibliotheken de aankoopinformaties in de database gezet voor het lezerspubliek. De collectionneur is beslist niet de enige afnemer van die informatie. En ja, lezers lezen die informatie dus ook.
2. Ook de Koninklijke Bibliotheek met haar archiveringstaak mbt Nederlandse uitgaven ontvangt ook de NBD Biblion data. Wat betekent dat inhoudelijke verarming dus ook daar aan de orde is.
En zo is er nog wel wat meer af te dingen of de bibliotheekdient nu doet.
@ Anna, dank je wel.
Ja lezers lezen die recensie soms ook. Maar dat is niet het doel van de recensie, daar schrijf je hem niet voor. Je schrijft hem voor de bibliotheekmedewerker die op basis daarvan beslist of het boek wordt aangeschaft of niet.
Ik ben zo’n recensent en heb dat werk altijd met plezier en enig plichtsbesef gedaan. Niet met de hoogste pretentie, want dat is niet haalbaar in 1100 posities. Wel met de motivatie dat boeken iets moeten bijdragen aan de ontwikkeling van de lezer en geen ‘fake news’ moeten propageren, ook niet tussen de regels.
Wat in de eerste voorbeelden door de computer wordt opgeleverd is van dermate lage kwaliteit dat je dit niet met droge ogen kan laten passeren. Ik heb 3 van die teksten vergeleken met de websites van de betreffende uitgevers en er worden dus gewoon citaten uit commerciële webteksten gecopypast. Ongelofelijk dat dit kan en mag.
Wat mij echter de meeste zorgen baart is dat boeken niet meer beoordeeld worden op hetgeen tussen de regels geschreven of gepropageerd wordt. Op 24 boeken per jaar tref ik zo’n 4 stuks aan waarvan de teneur in een politiek, maatschappelijk of religieus vreemde hoek zit. Dat haal je er met metadata (zoek svp op wat metadata zijn) niet uit en dat staat ook niet op de achterflap. Het antwoord dat ik nu krijg: ‘er blijft menselijke controle’, maar dat is gewoon niet haalbaar met de nieuwe werkwijze.
Vanaf de zijlijn heeft dit project een hoog aanrommelgehalte en ik vind het schokkend om te merken dat bibliotheekprofessionals het allemaal goed genoeg vinden. Misschien omdat de financiële druk van de laatste jaren heeft geleid tot een soort overleefstand?
@ Hans,
Dat er iets gaat veranderen aan de manier waarop recensies gemaakt gaan worden vind ik niet zo’n probleem. Of dit de allerbeste oplossing is weet ik niet. En wat de kwaliteit van die recensies uiteindelijk gaat zijn weet ik ook niet. Maar om op basis van die drie proefrecensies die ik gezien heb nu meteen het hele project af te blazen gaat mij te ver. Omdat ik zag dat de meeste mensen die zich in het openbaar over deze kwestie uitlaten geen idee hebben van hoe het selectieproces binnen een bibliotheek werkt wilde ik dat graag eens uitleggen.
Dat de meeste recensenten boos zijn snap ik heel goed, vooral omdat het geen heel handige mail was die we kregen. Maar de discussie die afgelopen week ontstond was af en toe zo op niks gebaseerd dat ik enige toelichting vanuit de praktijk belangrijk vond.
Dank voor reactie. Maar even heel basic: je gaat niet live met dit soort prut. Als je bank een nieuwe app lanceert, moeten ze hier niet mee aankomen. En de controle op fake news en bedenkelijk gedachtengoed zul je nooit digitaal voor elkaar krijgen. Maar ik val in herhaling ;-).
Bedankt voor uw bijdrage, ik kwam hier via de zoekopdracht “Biblion Geert Smits”
“geen idee hoeveel boeken dat per week zijn maar het zijn er echt heel veel” – Volgens NBD* zijn er in Nederland wekelijks zo’n 500-600 nieuwe (Nederlandse?) mediatitels leverbaar, waarvan zo’n 300 worden opgenomen in NBD, op basis van verwachte interesse bij openbare bibliotheken.
*https://www.nbdbiblion.nl/service-contact; https://www.nbdbiblion.nl/bibliotheek/automatisch-metadateren, beide geraadpleegd op 15 maart 2022.
De eerste keer dat ik hier iets over opzocht, was ik nieuwsgierig naar hoeveel kennis en ideeën een mens kan opdoen van alles wat ooit is geproduceerd. Dat is dus nog geen 0,2% met een boek in de week en dat vooral vanuit een westers perspectief, en dalende per geboortejaar. (En dat staat nog los van het gezegde dat hoe meer je weet, hoe meer je je bewust bent van hoe weinig je weet) Hopelijk creëert de bescheidenheid die uit dit inzicht voortvloeit, het collectief van de mensheid op tijd het inzicht om onbaatzuchtig te zijn.
Interessant om te lezen dat ook bibliotheken soms bij de boekhandel kopen en dat krantenrecensies zo’n grote rol spelen.
Hopelijk heeft de fusie van de meeste kranten in DPG Media geen al te grote invloed op de onafhankelijkheid van de recensenten. Ik ben ook wel benieuwd in hoeverre krantenrecensies een rol spelen in het materiaal voor leden tussen zeg maar 15-35 jaar.
PS AI Als aanschafinformatie klinkt ironisch genoeg best verwarrend in relatie tot ‘geautomatiseerde metadatering’, gezien ik het vooral ken als afkorting voor Artificial Intelligence (KI Kunstmatige Intelligentie).
Waar komt in hemelsnaam het idee vandaan dat bibliotheken in plaats van luisteren naar de literaire kritiek deze te dienen beconcurreren middels amateurrecensenten? Werkelijk, het is met geen pen te beschrijven hoe stompzinnig deze opzet is. In plaats van dat je zo’n bibliothecaris met dw taak opzadelt een collectie aan te leggen met zo hoog mogelijke kwaliteit (en dus de literaire kritiek te volgen) ga je hoogstpersoonlijk een surrogaatkritiekaanleggen om ‘het de bibliothecaris lekker makkelijk te maken.’
@Martijn, ik denk dat je mijn stuk nog een keer goed moet lezen. Want ik zeg juist dat de aanschafinformaties geen literaire kritieken zijn EN dat het merendeel van de boeken die gerecenseerd worden niet literair zijn, zoals de meeste boeken die uitgegeven worden ook niet literair zijn maar non-fictie, kinderboeken of thrillers.
Dat lijkt me dan een prima reden om dat door AI te laten opknappen, en voor de werken die wel literair zijn naar de kritiek te luisteren. Die overigens ook op sterven na dood is, mede dankzij al die amateurrecensenten. Zoals jullie vroeger ook de platenzaken om zeep hielpen omdat de bibliotheek zo nodig bezoekers moest trekken. Een collectie wil ik, verdomme! Wat vind je hiervan precies? https://www.youtube.com/watch?v=x6J1UjMVYN4
@ Martijn,
Kom eens kijken in onze bibliotheek in Roermond. Collectie te over.
De reden waarom je commentaar niet rechtstreeks geplaatst werd is de link die je er in hebt gezet, dat is een kwestie van beveiliging tegen spam. Reacties met een link er in worden in eerste instantie tegen gehouden.
Jeanine, de spijker op z’n kop. Ook ik ben meer dan 20 jaar ‘recensent’ geweest, maker van aanschaf informaties was juister geweest. Op verzoek van de ai-redactie trouwens, die zich druk maakte over een gebrek aan mensen uit de dagelijkse praktijk van de openbare bibliotheek. En eerlijk is eerlijk heb ik de laatste jaren best eens gedacht, wat ik op de automatische piloot doe, kan een computer of een handig redactielid ook, en sneller. Jammer is wel dat ik mijn column/blog voor Bibliotheekblad, die op een haar na klaar is, met goed fatsoen niet meer kan insturen. Ik loop niet graag het risico van plagiaat te worden beticht.
@Jan, Ha, ha! Van mij zul je geen last hebben hoor. Ik denk dat het juist goed is als er zich meer mensen melden met kennis uit de praktijk en die snappen hoe het werkt. Dus kom maar door met die column.