Bibliotheekvernieuwing vergeet het lezen
Dat het niet goed gaat in bibliotheekland is een open deur: minder uitleningen, minder vragen en minder leners. We zijn met zijn allen druk bezig om het tij te keren maar ik vraag me eerlijk gezegd af of we wel op de goede weg zijn.
In zijn Nieuwsbrief Bibliotheekvernieuwing citeert Wim Keizer Hans van Velzen: Sinds de opening van de nieuwe Amsterdamse centrale bibliotheek is het aantal bezoekers verdubbeld, maar is het aantal uitleningen met slechts 30% toegenomen.“Die bezoekers hebben vaak een eigen laptop, maar komen dan toch naar de bibliotheek. Ze vinden het belangrijk om dingen samen te doen.” “De afname van het boekengebruik gaat heel snel.”
In onze vernieuwingsdrang wordt er door bibliotheken steeds meer getwitterd, geblogd en gehyved en de Projectgroep Bibliotheken is druk bezig met het optuigen van “de” digitale bibliotheek. Allemaal reuze belangrijk, dat weet ik wel, maar ik heb toch het gevoel dat we dat doen over de hoofden van onze klanten heen. Hans van Velzen zegt toch duidelijk dat de bezoekers niet komen vanwege de boeken maar omdat ze samen iets willen doen. Moeten we dat dan niet actiever stimuleren? In plaats van weer een retailproject op te starten of een digitale etalage te maken waardoor we de boeken nóg mooier kunnen presenteren en de klanten nóg beter kunnen verleiden.
Moeten we niet veel meer terug naar onze rol als leesbevorderaar en boekenadviseur? Ik las gisteren het requiem voor het boek van Francisco van Jole. Dat klinkt dramatischer dan het is: zijn nogal vage verhaal is terug te brengen tot de constatering dat het papieren boek vervangen zal worden door een digitaal boek maar dat er niet minder gelezen zal worden. En wij als bibliotheek waren toch van het lezen? De vorm van het boek maakt toch niet uit? Natuurlijk wel voor de interne organisatie van de bibliotheek maar het principe blijft hetzelfde. En ik krijg sterk het gevoel dat we dat te veel focussen op de vorm en niet op de inhoud, op het boek en niet op het lezen.
Dit weekend zag in de krant een grote advertentie met als kop Vriendschap in tijden van crisis. Het is een advertentie van een communicatiebureau waarin ze uitleggen dat in deze tijden van economische neergang één ding steeds belangrijker wordt en dat is vertrouwen en vriendschap. Belangrijker dan verleiding. En laat vertrouwen nou net iets zijn waar de bibliotheek goed in is… Waarom richten we ons niet veel directer op onze leners: maken we een bibliotheek waar mensen gestimuleerd worden om over boeken en lezen te praten. Met plekken waar je lekker kunt zitten, waar je mensen kunt ontmoeten die ook van lezen houden en waar mensen werken die verstand van boeken hebben. Dus geen generalisten die overal inzetbaar zijn, maar liefhebbers die met kennis van zaken kunnen adviseren over wat je nog meer kunt lezen als je zo genoten hebt van Tommy Wieringa. Schrijverdezes heeft al regelmatig gedroomd over een plek als deze (hier o.a.) en ik ben er steeds meer van overtuigd dat ze groot gelijk heeft. Ik denk dat we onze toekomst niet moeten beperken tot nog meer digitale toepassingen maar dat we ons ook heel sterk moeten gaan concentreren op het persoonlijke contact met de klant. Gebaseerd op kennis, vertrouwen en persoonlijke aandacht. Ik ga er over nadenken hoe dat er dan uit zou kunnen zien en ik kom er nog eens op terug. Misschien ook een leuk onderwerp voor het curriculum van de nieuwe Library School?
De truck op de foto is overigens van de Johnson County Library (Kansas VS). Die hebben hun 4 vrachtautootjes een literair aanzien gegeven, mooie achtergrondinformatie op de website, actie eraan gekoppeld en klaar. Over uitstraling gesproken….
@Tenaanval
Ik denk dat boeken en lezen in veel bibliotheken en beleidsplannen nog steeds domineert maar in het nieuws op het web krijgt juist dat aspect momenteel minder aandacht: daar wordt de nadruk gelegd op de urgentie van vernieuwing.
Aan de andere kant wordt in veel rapporten onderkend dat onze corebusiness boeken zijn en nog lang zullen blijven en gebeurt er ook nog steeds veel op het vlak van leesbevordering en ontmoetingsfuncties.
Dat er zo wordt gehamerd op digitale onwikkelingen en alles wat daarmee samenhangt komt vooral voort uit het feit dat er nog steeds veel medewerkers zijn die zich daar niet mee bezighouden. De groepen die echt actief zijn online zijn nog steeds heel klein, als je uitgaat van een ob-sector met 10.000 medewerkers.
Maar als je een rondje doet over het ‘bibliotheekinternet’ is het vooral digitale vernieuwing dat de klok slaat, dat ben ik helemaal met je eens. Als je echter een zelfde rondje zou maken door de gebouwen van waaruit die berichten de wereld worden ingeschreven zal je zien dat het nog wel meevalt met al die veranderingen: dan is de sector opeens nog veel traditioneler dan je zou hopen.
En als ik me beperk tot mijn eigen bibliotheek: daar doen we nog van alles, rondom leesbevordering en boeken. Bij een lezing staan altijd nog boekentafels, er zijn voorleesmiddagen, noem het allemaal maar op. Maar een aanzienlijk deel van de bezoekers komt voor de informatievoorziening via computers. Die groep (en groepen die niet meer komen) bedienen we alleen met onze interneteilanden.
M.i. zou je er goed aan doen ALLES waar je nog een kans mee maakt te laten versmelten in een fijne en goede vorm van dienstverlening.
Feit is wel dat er een grote groep (potentiele) klanten is waarvan je eerst de aandacht moet vangen, voordat je ze kunt wijzen op je vriendschap, betrouwbaarheid, of wat dan ook.
Iets dergelijks wilde ik ook zeggen met een post als http://www.zbdigitaal.nl/2009/03/mijn-iphone-is-mijn-alles.html
De techniek en het digitale zijn slechts middelen waarmee we ook verhalen kunnen vertellen en vriendschappen kunnen sluiten.
domineert=domineren 🙂
Edwin,
Ik geloof je zeker als je zegt dat teveel medewerkers nog niet doordrongen zijn van het belang van digitale ontwikkelingen en dat ze daarbij zelf ook een rol moeten oppakken.
Maar wat ik nu zie gebeuren is dat de branche weer zo aan het doorslaan is naar de andere kant. Inderdaad heb ik het hier dan over een voorhoedegroep maar de ervaring leert dat als een bepaalde weg eenmaal is ingeslagen de rest vanzelf (of noodgedwongen) volgt. Misschien veel te langzaam, maar ze volgt wel.
En ik wil ook helemaal niet beweren dat we moeten ophouden met alle digitale ontwikkelingen, integendeel, de noodzaak daarvan begrijp ik best.
Wat ik met deze post wilde aangeven is dat we niet kunnen volstaan met in beleidsstukken opschrijven dat lezen zo belangrijk is (want dat is de legitimatie voor al die aandacht voor het digitale) maar dat we daar dan ook daadwerkelijk iets mee moeten doen. En dan bedoel ik iets actievers dan een tafel met boeken neerzetten bij een lezing. Waarom niet net als in een muziekwinkel (met een bord “deze cd hoort u nu”) een bordje met “dit boek lezen wij nu” en een bibliothecaris die in een gezellige leeshoek zit te wachten om een goed gesprek over dat boek te voeren. Ik noem maar iets heel geks.. Dan ben je actief en op een andere manier bezig met leesbevordering.
En over dat vertrouwen: ik ga toch eens op zoek naar dat onderzoek over het imago van de bibliotheek. Volgens mij staat dat imago als een huis qua betrouwbaarheid. Nog wel. Ook de mensen die geen gebruik maken van de bibliotheek vinden het een goede en betrouwbare instelling. Dat zouden we veel meer moeten uitbuiten vind ik.
Ha Tenaanval,
Ik mompel instemmend…
Maar wij gaan dit niet winnen vrees ik.
Dat plan van die lezende bibliothecaris die op je wacht is mooi! (Ik zou graag naar die baan solliciteren als hij er was.)
Groet, schrvrdzs
Schrijver,
Het is geen kwestie van winnen: ik zeg niet dat we moeten ophouden met digitale dingen, ik zeg dat we het lezen niet moeten vergeten. Een bibliotheek die alleen maar digitaal is, is ten dode opgeschreven. Volgens mij is iedereen het daar wel over eens, maar dan moeten we wel zorgen dat er op dat gebied ook iets gebeurd.
En ja, met die lezende bibliothecaris had ik jou inderdaad wel in gedachten… Misschien breng ik hiermee nog wel een personeelsfunctionaris op een idee 😉
Ha Tenaanval,
Het was even een snelle lunchpauzereactie en ik dacht meteen al dat hij misschien niet duidelijk genoeg was… Sorry!
Ik bedoelde niet dat lezen het moet winnen van de ‘digitale bibliotheek’. Integendeel, ik ben erg vóór de digitale bibliotheek en verbaas me erover dat daar nu pas mee begonnen wordt. Dat had 10 jaar geleden al moeten gebeuren.
Ik bedoelde met dat ‘winnen’ dat de gedachte ‘lezen moet!’ het zou kunnen winnen van de gedachte ‘lezen is achterhaald’. Die strijd lijkt me, althans in de bibliotheekwereld, verloren. Daarbuiten is er nog hoop.
(Ik moet hierbij voor de goede orde aantekenen dat ik momenteel een wat gefrustreerde ‘bibliothecaris’ ben.)
Groet, schrvrdzs
Ha schrijver,
Zo had ik het ook wel opgevat hoor.
Maar ik zie het toch niet als een kwestie van winnen of verliezen. Het is bittere noodzaak voor de bibliotheken om lezen serieus te nemen want daarin ligt ons bestaansrecht.
Ik ben minder pessimistisch dan jij over hoe “men” denkt over het belang van lezen, het probleem is alleen dat het vaak een kwestie van is van “geen daden maar woorden”. En dat schiet niet op natuurlijk, alleen maar mooie beleidsnoties en geen concrete acties die een beetje zoden aan de dijk zetten.
Ha Tenaanval,
Je hebt gelijk dat het geen wedstrijd is, dus van winnen of verliezen kan geen sprake zijn.
Voor mijn gevoel ziet ‘de bibliotheek’ zichzelf meer als een instituut waar je informatie kunt vinden dan als een instituut waar je literatuur vindt. Maar daar kan ik mij in vergissen natuurlijk. En juist m.b.t. die informatie (in elk geval voor het huis, tuin- en keukengedeelte ervan) hebben ‘de mensen’ ons niet meer zo nodig sinds ze kunnen googelen.
Helaas ben ik niet in de positie om het belang van lezen binnen de bibliotheek breder onder de aandacht te brengen. Jij kunt dat vanaf jouw plaats misschien wel en ik wens je daar veel sterkte en succes mee.
Groet, schrvrdzs
Een hybride bibliotheek is toch het beste, lijkt me? Dan heb je èn èn. Volgens mij kan dat elkaar versterken, als je het goed aanpakt.
@ Festina,
Daar pleit ik ook voor, zo’n hybride bibliotheek, maar misschien te veel met een omweg… Ik ben bang dat de nadruk in bibliotheken te veel op het digitale komt te liggen waardoor je het hybride karakter verliest.
Het is niet erg als er boekenkasten verdwijnen om plaats te maken voor computers als het aantal uitleningen daalt en de vraag naar computerplekken stijgt. Maar dan moet je als bibliotheek zorgen dat je op een andere manier aan leesbevordering en boekpromotie gaat doen. Meer met leesadvies en leesclubs bv. en dat gebeurd nu veel te weinig (niet eigenlijk) waardoor de functie lezen langzaam uit beeld verdwijnt.
Volgens mij zijn er alleen al in Noord- en Zuid-Holland zo’n 700 door de bibliotheek ondersteunde leesclubs… Loop maar ’s bij PT langs als je weer op de been bent.
Schrijver,
Ik vind boeken ter beschikking stellen aan leesclubs een basisbeginsel en daar laten de meeste bibliotheken het bij. Dat vind ik niet actief aan leesbevordering doen.
Bibliotheken gebruiken de leeskringkoffers vaak om van het gezeur met reserveringen en klachten over te weinig exemplaren van een boek af te zijn. Er zijn maar weinig leesclubs die vanuit de bibliotheek geïnitieerd of begeleid worden. Daar kan PT niks aan doen, dat is een rol die bibliotheken zouden moeten oppakken. Dat doen ze maar zelden en dat verwijt ik ze hierbij.
Ik begrijp wat je bedoelt. Ik vraag me wel af of er naast die 700 ‘bibliotheekondersteunde’ leeskringen en daarnaast nog heel wat ‘vrije’, nog ruimte is voor méér kringen. Het lijkt iets te zijn dat weinig aanmoediging nodig heeft. Daarmee is het natuurlijk wel leerzaam voor een bibliotheek om zich erin te verdiepen wat mensen in zo’n LK zoeken en hoe men mensen die zo’n kring te verplichtend vinden tegemoet kan komen.
Het begeleiden van een LK lijkt mij iets waar bibliothecarissen niet per se beter in zouden zijn dan b.v. een docent Nederlands of een geïnteresseerde leek. Kennis van literatuur is m.i. niet meer zo belangrijk in de opleiding tot informatiespecialist, of vergis ik mij?
Schrijver,
De naam zegt het al: een informatiespecialist hoeft niks te weten over literatuur dus dat vak is geheel verdwenen uit de opleiding. En de opleiding tot bibliothecaris in de openbare bibliotheek bestaat niet meer als zodanig.
Een leraar Nederlands lijkt me uitstek geschikt om een leeskring te ondersteunen. Ik bedoel alleen maar dat de bibliotheek het initiatief ertoe moet nemen, niet dat bibliothecarissen de begeleiding op zich moeten nemen.
Misschien een beetje off topic, maar misschien is het leuk als jij, scrhrvrdzs, LS en ik op de Happe.ning (24 september) een presentatie geven over het ontstaan van jouw top 100 wereldliteratuur, al was het maar om enig tegenwicht te bieden aan al die moderne snufjes…..
@ Festina,
Ik ga daar niet heen, dus kan ik ook niet mee-presenteren. Waar nog bijkomt dat ik over die top-100 niet heb meegedacht, maar dat doet er verder dan niet toe.
Maar wel een leuk idee natuurlijk.
Da’s nou jammer; ik dacht ‘dan kunnen we elkaar ook eens allemaal ontmoeten’!
@Festina,
Dat is nou vooral wat me ervan weerhoudt, van het idee zoveel mensen tegelijk te gaan ontmoeten word ik erg zenuwachtig 😉
(Ik knipoog nu wel, maar ik meen het ook.)
Ook dat massale twitteren en live blogging (of hoe het heet) dat je op zulke bijeenkomsten ziet lijkt me een beetje eng.
Trouwens, aan die lijst van 100 boeken heb ik toch helemaal niets toegevoegd? Ik geloof ook niet zo in het nut ervan, al is het leuk om eens te bekijken.
Groet, schrvrdzs
p.s. Sorry Tenaaanval, ’t is jouw blog hier!
Ach, dat vindt TA vast niet erg; goed voor zijn rating. Toch?
Zo’n bijeenkomst is wel een beetje bedreigend, ja, dat vind ik ook. Wat ik vooral niet fijn vind, is dat het in Amersfoort is. Toch niet zo makkelijk te bereiken met het OV.
@ Festina,
Ik wist overigens van die hele bijeenkomst niks af. ‘Bedreigend’ is een prachtig Voskuil-woord en geeft precies weer wat ik ervan vind. Maar Amersfoort niet makkelijk bereikbaar per OV? Dat geloof ik niet! Ik heb wel gekkere plaatsen weten te bereiken. In Amersfoort komt toch gewoon een trein? Of houd je me nou voor de gek, FL?
Het valt idd mee, 5 kwartier vanuit Lent (6 kwartier op de terugweg).
Ik houd je zeker niet voor de gek; ik zou niet durven!
De bijeenkomst staat bij Bibliotheek 2.0 (gebeurtenissen).
Ha Festina en Schrijver,
Gezellig, een discussie off topic.. 😉
Ik weet ook niks van een Happe.ning maar ik ben altijd voor real life ontmoetingen. En iets presenteren is ook niet zo’n punt maar ik vraag me wel af of mijn Wereldliteratuurlijst daar het aangewezen onderwerp voor is. Het is míjn keuze, met behulp van de expertise van Festina. Er is (nog) geen discussie geweest over bepaalde titels op de lijst. Dat komt misschien als L.S terug is van vakantie?
Maar ik zal eerst eens gaan kijken wat die Happe.ning precies inhoud voordat ik me er verder over uit laat.
In elk geval fijn dat je het gezellig vond! Ik trek me verder terug uit het plan: hou niet zo van het ‘echte leven’ en ook niet van lijsten…
LS is inmiddels terug, ik zie hem maandag weer op kantoor! Dan zal ik ‘m gelijk even herinneren aan zijn plicht 2.0!
@ Festina,
Zes kwartier ben ik (als alles goed gaat) kwijt om op mijn werk te komen (en terug nog eens), dus dat maak op mij niet veel indruk.
Iets anders is het sociale aspect. Ik moet er niet aan denken om met meer dan twee personen binnen eeen dag kennis te maken. Daar heb ik gewoonlijk enkele jaren voor nodig…
maak moet maakt zijn
en eeen moet een zijn, excuses!
Dat sociale aspect herken ik wel, hoor! Maar ik ben iemand met tegelijkertijd een heel nieuwsgierige inborst, dus ik wil dat gebeuren/ een aantal van mijn virtuele contacten wel eens zien allemaal!
Kan natuurlijk ook bar tegenvallen (ha, ha)
Je hebt het helemaal door: ik wil niet tegenvallen… Nieuwsgierig ben ik geloof ik ook wel, maar daarom vind ik het juist zo leuk om sommige mensen alleen virtueel te kennen. Of is dat tegenstrijdig?
Nee hoor, want dat is namelijk een nieuwe ervaring: mensen alleen virtueel kennen! Dus nieuwsgierigheidbevredigend!
Tjee, dit lijkt meer een twitterdiscussie!
Festina,
Ik weet het niet hoor, met die Happe.ning.
Voorlopig loopt het nog geen storm zo te zien. Ik wacht eerst maar eens even af wat er precies gaat gebeuren.
Een beetje meer discussie rond mijn lijst lijkt me leuk dus daar wacht ik ook nog even op.
@ Festina,
Ik ben nog uit de tijd dat je met mensen corespondeerde. Dat was soms ook geheel virtueel, al kende je dan wel hun handschrift.
@ Tenaanval,
Je hebt mij een beetje afgeschrikt door zo streng te zeggen dat je bij het noemen van een nieuwe titel er ook meteen een moet laten vervallen. Want een paar titels die ik er graag op zou zien weet ik wel, maar om er ook een paar te kunnen schrappen heb ik veel te weinig van je lijst gelezen.
Ik geloof dat Pieter Steinz ook zo’n lijst heeft gemaakt trouwens, moet ik eens kijken, of heb je die al?
Ha Schrijver,
Dat afschrikken was een beetje expres omdat ik bang was dat iedereen alleen maar zou roepen wat er nog meer op moest en het aan mij zou overlaten om te schrappen. En dat is lastig.
Maar Léon heeft al een titel voor je geschrapt, dus als je nog een suggestie hebt?
Pieter Steinz heeft een heel boek gemaakt, maar vooral met achtergrond informatie over schrijvers, niet zozeer met een titellijst.
Nou, dat heeft dan inderdaad gewerkt.
Maar nu ik mag: wat ik vind dat er op zou moeten is Onbepaald door het lot van Kertész. Als er nog een mag: In ongenade van Coetzee. (Of heb ik daar overheen gekeken en staat die er wel op? Inderdaad wel een beetje lastig als het niet alfabetisch staat.)
Maar eerlijk gezegd doet zo’n lijstje me niet zoveel, al vind ik het beslist knap dat je het gemaakt hebt.
Naar Steinz kijk ik nog, ik meen me te herinneren dat hij ook een lijst had, maar je zult wel gelijk hebben.
De lijst van Steinz is misschien niet helemaal een lijst van ‘boeken die iedereen gelezen zou moeten hebben’, maar in zijn boek lezen &cetera staat wel een “Lijst van 104 uitgelichte meesterwerken’, lopend van 1020 tot 1999 (zo oud is zijn boek alweer). En er is ook een lijst van ‘De 52 boeken die het middelpunt zijn van een literair schema’. Dat hij die boeken tot zo’n middelpunt heeft gemaakt zegt natuurlijk ook wel iets over het belang ervan.
Dus als je zin hebt kun je gaan vergelijken. Ook deze lijsten staan niet op alfabetische volgorde, dus dat wordt even puzzelen.
Ha Schrijver,
Van Kertesz heb ik ooit Kaddisj voor een ongeboren kind gelezen en dat vond ik zo’n vreselijk boek dat ik daarna nooit meer iets van hem wilde lezen. Je heb op je blog al vaker geschreven over hoe goed jij hem vindt maar dat herken ik helemaal niet. Dus vandaar dat ik Kertesz nog even niet opneem in mijn lijst.
In ongenade is inderdaad prachtig maar daarbij ben ik weer huiverig omdat het zo’n nieuw boek is. Moet de tijd er niet overheen om te kijken wat er van over blijft? Maar ik twijfel nog…
Ha Tenaanval,
Ja, dat heb je met lijsten, iedereen heeft er zo zijn ideeën over. Daarom vind ik vooral lijsten van mensen van wie ik denk dat hun smaak (qua boeken) redelijk met de mijne overeenstemt interessant.
Ik heb over Kertész denk ik wel eens geschreven dat ik, als ik met een ander boek dan Onbepaald door het lot begonnen zou zijn, niet verder zou zijn gegaan. Nu heb ik met de nodige moeite ook andere boeken van hem gelezen, waarvan ik Kaddisj voor een ongeboren kind een van de begrijpelijkste vond. Ik denk dat ik geluk heb gehad, als je het zo zou willen noemen, want volgens mij kun je Kertész alleen maar (min of meer) begrijpen als je met Onbepaald door het lot begint. De andere boeken zijn daar allemaal op de een of andere manier een gevolg van. Ik durf het overigens nog steeds niet te herlezen omdat ik niet weet hoe dat zal uitpakken, maar de eerste keer maakte het veel indruk op me.
Wat betreft Coetzee: ik denk dat je in een echte klassieker meteen de klassieker zou moeten kunnen herkennen (of op zijn minst vermoeden), maar daar kan ik me natuurlijk in vergissen. Bovendien: het is jouw lijst.
Groet, schrvrdzs
Ik ben ook voor Coetzee op de lijst…..
Heeft-ie toch ook een Nobelprijs voor gekregen? Dat zegt toch wel wat?
Kalme chaos vind ik ook erg goed, maar dat is idd een wat te nieuw boek.
Nee, de Nobelprijs vind ik op zich geen reden. Kalme chaos moet ik maar eens zien te lenen (of eventueel kopen), ik ben wel benieuwd na jouw aanprijzing.
Hoe oud moet een boek zijn om op de lijst te mogen?
Ik zou geloof ik een Nederlandse lijst ook wel leuk vinden. Maar eigenlijk hou ik het meest van een lijstje dat zomaar iemand zomaar even voor je maakt. Of dat iemand je één boek aanraadt dat dan prachtig is. Van zo’n lange lijst word ik alleen maar moedeloos.
Een Nobelprijs alleen is inderdaad geen reden, maar bij een twijfelgeval speelt die wel mee. Dat was ik helemaal vergeten, van die Nobelprijs. Die krijg je trouwens niet voor een boek maar voor je oeuvre. Maar ik geloof dat In ongenade wel zijn beste boek is dus die moet er dan maar op.
Nu alleen nog nadenken over wat er dan af moet.
Kertész heeft ook een Nobelprijs.
🙂
Het is wáár hoor! Maar ja, voor jou geen twijfelgeval natuurlijk…
Ja dat geloof ik wel, dat het waar is. Maar het is voor mij inderdaad geen twijfelgeval. Misschien als ik ooit nog eens iets anders van hem lees? Ik ken meer mensen die hem geweldig vinden, dus het ligt aan mij. Maar ja, het is ook míjn lijst.