Encyclopædia Britannica, Eleventh Edition (1911)  Originally uploaded by Stewart

De VNG heeft vorige week een Encyclopedie voor Openbaar Bibliotheekbeleid uitgebracht, zelfs officieel overhandigd aan de minister.

De encyclopedie ziet er prachtig uit, met mooie glamourfoto’s van bibliotheken uit het hele land, het lijkt me een heel handig en werkbaar boekwerk. In alfabetische volgorde (moet wel als het over bibliotheekzaken gaat natuurlijk) worden de belangrijkste begrippen uit de branche behandeld: van basisbibliotheek, collectievorming en koepelconvenant tot vrijwilligers en zwaartepuntbibliotheken (zie WSF). De verschillende lemma’s worden afgewisseld met voorbeelden van vernieuwingsprojecten uit de branche als Biebsearch en WMO loket. En in de bijlagen staan handzaam een aantal stukken bij elkaar: de tekst van de wet op het cultuurbereik, de bestuurlijke afspraken, het innovatieprogramma, de certificeringsnorm, zelfs een format voor de lokale vernieuwingsagenda en verschillende organisatiemodellen voor basisbibliotheken. Kortom: heel volledig en alles bij elkaar.

Maar wel een beetje laat eigenlijk, dit handboek. Volgens mij zijn zelfs de meest hardnekkige besturen nu wel zo’n beetje klaar met de vorming van basisbibliotheken, die hadden dit waarschijnlijk een heel handig boekje gevonden tijdens het fusieproces. En over de bibliobussen wordt o.a. het volgende gezegd: De VNG ziet de bibliobus als een voorbeeld van een voorziening die voor individuele gemeenten niet betaalbaar te realiseren is. Daarmee heeft de bibliobus een typisch bovenlokaal karakter.(..) Bovendien betreurt de VNG het dat deze voorziening in de ene provincie wel en in de andere niet wordt ondersteund. Er ontstaat hierdoor een situatie van rechtsongelijkheid voor gemeenten. Het kalf is verdronken, de put is gedempt en nu betreurt de VNG het dat de provincies geen eenvormig beleid voeren. Slap gedoe. Toen de discussie rondom de bussen op zijn hoogst was heb ik nog wel eens geprobeerd het gesprek aan te gaan met de VNG maar meer dan een hulpeloos schouderophalen kon er niet af.

En nou ik toch bezig ben: kunnen we eens ophouden met die hele cultuur van afrekenen op cijfers? Ik begrijp best dat gemeentes en provincies willen weten wat met hun gemeenschapsgeld gebeurd maar inmiddels zijn er zoveel procedures en formulieren verzonnen dat je er gek van wordt. Hier ook weer: in de bijlagen eindeloze voorbeelden van verantwoordingsmodellen en kostentoerekening naar de verschillende kernfuncties. Een kleine bibliotheek mag per jaar 35.000 euro uitgeven aan de kernfunctie ontmoeting en debat, waarvan 20.000 aan personeelskosten en 15.000 aan materiële kosten. Waarom mag een bibliotheek dat bedrag niet zelf vaststellen? De bedragen zijn uit de richtlijnen gehaald (en die zijn volgens mij door ons zelf vastgesteld) dus het zal wel redelijk zijn, maar door het zo in deze encyclopedie op te nemen krijgen ze toch min of meer de status van voorschrift. De reactie van de VNG zal ongetwijfeld zijn dat dit maar een handreiking is en dat gemeentes hiermee het gesprek moeten aangaan met de bibliotheek om sámen vast te stellen wat lokaal gewenst is. Maar volgens mij overschat de VNG hiermee op een enorme manier zijn eigen leden.

Dit slaat elk initiatief dood en het vreet energie die niet ergens aan besteed kan worden. Vaak zijn dit soort situaties eindeloze papierschuiverij, niet bedoeld om inhoudelijk iets toe te voegen maar om de illusie te hebben dat er controle mogelijk is. (zoals een oud-directeur van mij ooit zei “als de ambtenaren bedrogen willen worden, dan bedriegen we ze toch gewoon?”) Maar er staat een jubelend verhaal in over de 3B-bibliotheek die gericht prestaties levert aan de gemeente, dus daar werkt het blijkbaar. Het zal wel persoonlijk zijn, ik gruwel er van.

Maar goed: een leuk boekje en ik zou het graag willen hebben voor mijn verzameling boeken over de geschiedenis van het openbare bibliotheekwerk. Heb geïnformeerd bij de VNG maar ze zijn op (ook raar voorraadbeheer overigens). Ze denken pas aan bijdrukken als de vraag ernaar overweldigend is. Dus als iedereen nou even gaat bellen….