Boekhandelaar Monique Burger, bekend van het boekenpanel bij De Wereld Draait Door, schrijft in een column in Boekblad over de mensen die het gratis Droomboek voor de koning in haar winkel komen afhalen. Die column heeft nogal wat ophef veroorzaakt omdat ze haar klanten tamelijk plastisch beschrijft.

Haar winkel staat in Bos en Lommer, een voormalige Vogelaarwijk in Amsterdam. Zoals overal in Nederland loopt het ook in Bos en Lommer storm. Burger begint met te zeggen dat ze blij is met al die mensen die normaal gesproken nooit in haar winkel komen, maar ze schrikt er ook van:

Niet van de greediness waarmee deze mensen hun gratis boek ‘opeisen’, maar van de armoede. Ongeschoren, ongewassen, ongekamd, dik, uitgezakt, kreupel, rotte tanden, stinkend, met looprekken en hulpmiddelen die ik nog nooit eerder in mijn leven heb gezien, ruw, onbeleefd, nauwelijks pratend: soms steken ze alleen het bonnetje toe – ook wanneer ik met andere klanten bezig ben af te rekenen, totaal gespeend van enig gevoel voor sociale verhoudingen of omgangsregels.

Dat is erg beeldend beschreven, niet erg aardig maar je ziet het wel meteen voor je. Ze realiseert zich dat ze deze mensen en dit soort armoede nooit ziet en van die plotselinge confrontatie wordt ze niet erg blij.

Door onze keuze voor pin-only hebben we – onbewust – een heel fatsoenlijk publiek ‘gecreëerd’, waarmee het aangenaam werken is, waarmee een goed rendement te behalen is. Als ik me voorstel dat ik ook losse enveloppen zou verkopen en hoeveel tijd ik dan per klant bezig zou zijn… Dit soort gesprekken gaat langzaam, je krijgt er vaak hele levensverhalen bij.

En daar zit nou net het verschil tussen een boekhandel en een bibliotheek: in een boekhandel draait het om rendement, in een bibliotheek om toegevoegde waarde. Mensen die alleen maar een gratis boek komen afhalen leveren een boekhandelaar niks op, sterker nog: die kosten alleen maar geld. In een bibliotheek is iedere bezoeker er een, daar reken je in wat je voor iemand kunt betekenen, niet in wat hij kost of oplevert. Dat doet een manager natuurlijk wel, achteraf en in grote lijnen, maar dat is niet het doel van een bibliotheek. En dat is wel het doel van een winkel: omzet maken. In een bibliotheek komt iedereen: rijk en arm, dus wij schrikken niet zo snel van ongeschoren of ongewassen mensen, of van mensen met hulpmiddelen.

Overigens zit in dat laatste citaat natuurlijk de crux waar veel mensen zich zo boos over maken: door het gebruik van woord fatsoenlijk wordt de suggestie gewekt dat arme mensen niet fatsoenlijk zijn. Ik ben er van overtuigd dat Burger dat niet zo bedoeld heeft. Want ze eindigt haar column met:

Al met al kost het ons bergen energie, en inpakpapier, en tasjes (en soms kunnen we door de lange rij onze echte boekenkopers minder goed helpen, dat vind ik wel erg) maar het leert me ook deemoedig te zijn, en het schenkt me ook nieuwe inzichten. Wéér zoiets bijzonders aan het werken in een boekhandel.

Meid, kom gezellig in een bibliotheek werken zou ik zeggen. Daar krijg je nog veel meer nieuwe inzichten. Beetje flauw misschien, maar deze column toont vooral aan dat Burger nogal in een ivoren toren heeft gewoond. Daar is ze door de rel die op het internet is ontstaan nu hardhandig uitgekukeld denk ik. Haar winkel is beklad en haar etalageruit is ingeslagen, volslagen belachelijk natuurlijk. Net zoals al die reaguurders die haar nu beschimpen. Ze heeft die column met de beste bedoelingen geschreven, hij is alleen niet zo handig.

En ik vermoed dat het Bibliotheekblad nu ook wel twee keer nadenkt voordat ze haar weer een workshop laten geven. Misschien kunnen we een workshop voor boekhandelaren organiseren: wat die van bibliotheken kunnen leren? 😉